بررسی تاثیرات مثبت و منفی رضاشاه بر ایرانیان

بررسی کارنامه مثبت و منفی رضاشاه در هفته گذشته، نیمه کاره ماند. نمی توان نقش رضاشاه را در یکی دو برنامه کوتاه تلویزیونی تحلیل کرده و نشان داد اما می توان به علاقه مندان به بحث، راه و روش نقد و بررسی بیطرفانه و در خارج از سیطره مباحث و پروپاگانداهای ایدئولوژیک و دولت ساخته را نشان داد تا خودشان به بررسی های بیطرفانه ادامه بدهند.

گویا مجلس شورای ملی مهندسی شده توسط محمدرضا شاه، به کسی که از ایران فرار کرده، ارتش تا دندان مسلح او در مقابل هجوم خارجی ها یک ساعت هم نجنگیده بود، علیه قاجاریه و قانون اساسی و تمامی دستاوردهای مشروطیت کودتا کرده بود و همچنین، ایرانیان از هر ملتی از فرار رضاشاه خوشحال بودند، لقب "کبیر" را داده بود.

در هفته گذشته اعلام شد که مهمترین خیانتها رضاشاه به همه ملل در ایران، نابودی نهال دموکراسی تازه شکل گرفته، از بین بردن مجلس منتخب مردم، بازگرداندن دیکتاتوری و تک شخصیتی به حکومت، محو آزادی های اجتماعی، سیاسی و مطبوعاتی، تمرکز بر جمع آوری ثروت چند میلیون "پوندی" و تصاحب میلیون ها هکتار از زمین های مرعوب روستائیان، قتل عام روشنفکران واخته کردن توانایی بازتولید روشنفکری در ایران، تبدیل مجلس اراده ملت که در مجلس و نمایندگان شهور می یافت، به طویله و ... بوده است.

در این هفته به ادامه بحث خواهیم پرداخت.

سوال مهم این است که مگر رضاشاه در دوره 20 ساله حکومتش چه اقدامات فوق العاده ای برای ملل و سرزمین های درون ایران انجام داده بود که سزاوار دریافت لقب "کبیر" از مجلس شورای ملی گشته بود؟

آیا اقدامات او به عنوان شاه کشور، در طی بیست سال، با حکومت یک ساله شهید سیدجعفر پیشه وری؛ رهبر آزادیخواه و دموکرات آزربایجان جنوبی، از 1325 تا 1326، قابل مقایسه است؟

آیا اقدامات رضاشاه برای توسعه ایرانیان و ایران، قابل مقایسه با کشورهای دور و نزدیکی که همزمان با او به اصلاحات پرداخته بودند، هست؟

درک رضاشاه از توسعه و اروپایی شدن، تغییر لباس و کلاه و ظاهر انسان ها (تقلید از ظاهر اوروپایی ها) بود یا تغییر سیستم و فکر انسان ها؟

آیا رضاشاه درکی از "توسعه" و "موانع توسعه" داشت یا توسعه را در "اروپایی شدن از ناخن پا تا موی سر" می دانست و در همین جهت هم همت بر مبارزه با مو، ریش، کلاه و لباس مردان و سپس سلب حق آزادی پوشش زنان گذاشت؟

آیا رضا شاه، سیستم ممالک محروسه یا سیستم فدرالی یا کنفدرالی دوران قاجار را از بین برده و به سیستم مرکز و فارس محور بدل نکرد؟

آیا نابودی اراده ملل بر سرزمین هایشان و تولد ایرانی بر محور پانفارسیسم، در میان ملل و سرزمین های ایران کنونی دوستی، اتحاد و همبستگی تولید کرده یا به دشمن تراشی و تحقیر و توهین ملل و دارایی های تمدنیشان انجامیده است؟

ایرانی که رضاشاه با زور و با از بین بردن حقوق ملل غیر فارس خلق کرده، آیا قابل دوام است؟

آیا رضاشاه ارتش ایران را مدرنیزه کرد یا قبل از او هم ارتش در حال تغییر و مدرنیزاسیون بود؟ 

تاثیر ارتش رضاشاهی بر توسعه، مثبت بود یا منفی؟

چرا ارتش رضاشاهی نتوانست در مقابله با تهاجم خارجی ایستادگی بکند؟

آیا دست ارتش و ژاندارمری تحت امر رضاشاه، مانند سپاه، بسیج و پلیس کنونی، در ضایع کردن حق و حقوق و آزادی های مردم، در غازت اموال و فعالیت های اقتصادی باز نبود؟

آیا اراده ارتش و ژاندارمری رضاشاهی بر تمامی امور و شئون زندگی مردمان سایه نیفکنده بود و مانند سپاه و اطلاعات کنونی عمل نمی کرد؟

آیا در دوره رضاشاه، سانسور مطبوعات و افکار اعمال می شد؟

رابطه رضاشاه و سیستم تحت فرمان او، با زبان و حقوق ملل غیر فارس و همچنین با فرهنگ ها و تمدن های ملل چگونه بود؟

آیا رضاشاه بانی ایدئولوژی "یک خدا، یک ملت و یک شاه" بود؟ این ایدئولوژی چه تاثیرهای مثبت و منفی بر ایرانیان و افکار سیاسی آن ها داشت و دارد؟

آیا در دوره رضاشاه، ایده ترویج پان ایرانیسم، پانفارسیسم، آریائیسم و نژادپرستی به عنوان یک ابزار سیاسی و سرکوب دیگر ملل و تحقیر تورک و عرب مرسوم نگشت؟

آیا رضاشاه و مشاوران فکری او، باستانگرایی، کوروش و فردوسی پرستی و ... را ترویج و بخش اصلی سیستم آموزشی و تبلیغاتی رسمی دولتی به عنوان یک ایدئولوژی را به مردمان و ملل تحمیل نکردند؟

رضاشاه را پدر دانشگاه در ایران می دانند، آیا قبل از رضاشاه هیچ تلاشی برای آموزش عالی و آموزش های تخصصی در ایران صورت نگرفته بود؟

نوآوری‌های رضاشاه در چه زمینه هایی بوده است که در قبل از او، حکومت قاجارها در آن باره قصور ورزیده بوده است؟

آیا راه سازی، تونل سازی، کشیدن راه آهن و .. در قبل از او، در ایران رواج نداشته و رضاشاه، این فعالیت ها را آغازیده است؟

یا در دوران قبل از او وجود داشته و او، ادامه دهنده بخشی از اصلاحات در زمینه های محدود به ارث رسیده از قاجار بوده است ولی متخصصان "بله قربان" گو در مراکز تایخ نویسی وایدئولوژیک شاهنشاهی، تلاش کرده اند تا همه تلاش های قاجاریه را به نفع رضاشاه مصادره بمطلوب بکنند؟

دستاوردهای مثبت طرح رضاشاه برای "سربازی اجباری همه افراد ذکور" چه بوده است؟

آیا رضاشاه با اجبار همه افراد به داشتن شناسنامه، فرهنگ فارسی را وارد همه خانه ها نکرده و سعی در تغییر و فارسیزه کردن نام افراد، شهرها، روستاها، کوه ها و ... ننموده اند؟

تغییر تقویم و نام ماه ها، سال ها، تغییر انواع مقیاس های اوزان، طول، و ... به فارسی و ... چه تاثیری بر نابودی بخشی از فرهنگ و تمدن ملل و ملت فارس در ایران گذاشت؟

آیا تاسیس فرهنگستان زبان فارسی و سیزه‌جوئی رسمی با زبان ها، فرهنگ ها و آثار تمدن های تورکی و عربی در دوره رضاخان پایه‌گذاری نشد؟

استخراج نفت، چه تاثیری در فعالیت های رضاشاه و قبل از او، در دوره قاجار داشته است؟

ادعا می شود که رضاشاه موسس بانک در ایران بوده است. این ادعا چقدر صحت دارد؟

آیا در دوران قبل از رضاشاه و در دوران قاجار، کارخانه های مدرن، وارد ممالک محروسه نشده بود؟

آیا رضاشاه و فرزندش با دست بردن و تغییر مرزها و حدود و ثغور سرزمین های ملل ساکن در ایران فدرال یا کنفدرال قبلی، زمینه های دشمنی و خونریزی در میان ملل در ایران، آن هم در آینده را نکاشته اند؟

چرا از تمامی قراردادهای خارجی دوره قاجاریه، برای جذب سرمایه و تکنولوژی لازم برای توسعه اقتصادی و حمل و نقل و ... با زشتی و بدی قضاوت می شود ولی در باره مقاوله نامه ها، قراردادهای رضاشاه سکوت می کنند؟

این استاندارد دوگانه، از کجا نشات می گیرد و چرا از علل آن ها سوال نمی شود؟

آیا اصلاحات در دادگستری و محکمه ها، از قبل از مشروطیت آغاز نشده بود که آن را به نام رضاشاه مصادره می کنند؟

چرا و بر اساس کدام سیاست ها، در دوره رضاشاه، نام ممالک محروسه قاجار را به "ایران" تغییر دادند؟ تغییر نام ایران، چه تاثیری داشت و دارد؟

بر چه اساسی، می توان رفتارهای ضد و نقیض و دوگانه رضاشاه در رابطه با دین و روحانیت را در دو مقطع از زندگی او بررسی و تحلیل کرد؟

چرا بخشی از جوامع در ایران، در آرزوی یا "نوستالوژی" بازگشت رضاشاه و دیکتاتوری در ایران را در سر دارند؟

با حضور چند مهمان به این سوال ها پاسخ خواهیم داد.

مهمانان:

دکتر محمدحسین یحیایی؛ محقق و نویسنده - تورک

جناب مهدی جلالی تهرانی؛ کارشناس امنیت بین الملل - فارس

جناب فرشاد دوستی پور؛ فعال دانشجویی سابق و محقق - کرد

انصافعلی هدایت

تورنتو - کانادا

چهارم (04) مارچ 2020

hedayat222@yahoo.com