آزربایجان میللی حرکتی عینی دیر یا ذهنی؟
بیر حئرمتلی دوستوم، قیسسا یازی ایله، منه، جزماقارالاماق ائچون، یئنی قونو یاراتدی.
ائونجه‌لرده، بو قونو حاقدا، قئسسا یازیلار قله‌مه چکمیشدیم، آمما دوستوم قونونو یئنی بیر ادبییاتلا، قلمله‌میش. اونا گُرا، قونو، منه داها چوخ ماراقلی گلدی.
دوستومون یازئسینین اُزتی بئله دیر:
"آزربایجان میللی حرکتی عینی دیر یا ذهنی؟
ذهنی نه دئمک دیر؟
بیر اینسان اؤز خیالیندا بیر شیی ترسیم ائدیب. یئکتسه، سونرا اونا اینانیب، اونو گئرچک سانسا، اونا ذهنی دئییلر.
عینی نه دیر ؟
قابل لمس اولماسی، دوشونجه اولاراق رئال فاکتلارا دایانماق دئمک دیر.
نه‌دن آزربایجان میللی حرکتی، ذهنی دیر و عینی دئییل؟
شاید دئییلر کی طبیعی دیر میللتچیلیک ذهنی دیر. بو تام دوغرو دور. نییه کی میللتچیلیگین تملی، حیس و دویغو دور. دویغو دا بیر ذهنی مسله دیر کی رئال فاکتلارینان گوستر مک اولماز.
نییه آزربایجان میللی حرکتی ذهنی دیر؟
بیرینجی دلیل : بو دوشونجه آیدین جا میللتی تعریف ائده بیلمییب دیر . هانکی فاکتلار اساس یندا میللتی تعریف ائتمک ایستیر؟آلمانی تئوری اساسی‌یندا، یعنی ائتنیک. اوندا بو توپراقلار دا اولان باشقا میللتلر، نه اولمالی دیر؟
اگر ایستیر مدرن تعریف‌دن استفاده ائده٬ اوندا گرک، منافع مشترک دن استفاده ائده٬ هانکی منافع مشترک؟ اورتاق ده‌یرلر نه‌دیر؟
ایکینجی دلیل: آزربایجان میللی حرکتی هله موفق اولماییب کی عینی اولاراق اؤز سینرلارینی (مرزلرینی) تعریف ائتسین. حال بوکی سیاستده و دؤولت چیلیکده جغرافیا اساس دیر.
اوچونجودلیل: سیمگه مسله سی دیر.
سیمگه لر دن بیری، بایراق دیر. هله میللی حرکت بو کی بایراق نه دیر؟ هانکی شرایطی تمثیل ائدر، آیدین لاشدیرماییب.
فعالارین ذهنیتینده، هله میللت تعریف اولماییب دیر کی اوردان اورتاق بایراق دا تعریفلنه."
یازدیم:
سالاملار حئرمتلی دوستوم
بو یازینی هر کیم یازیب‌سا، اللرینه ساغلیق. جالیب فاکتلارا بارماق باسمیش و تنقید گوزو ایله میللی و میللتچیلیک قونوسونا یاخینلاشمیش. بوجور یاخینلاشماق، جوربه‌جور، فیکیر و دوشونجه‌لری دوغابیلر.
تنقید بویله اولمالی دیر. هوجوم دیله ایله اُلابیلر آمما ادبی دیل داها کسیجی گُرونور.
عین نه دیر؟
فیلسوفلار، "عینی عالم" و "ذهنی عالم" حاقدا درین و ماراقلی دوشونجه‌لر یاراتمیشلار. اُونلارین بیر چوخونا گورا، عینی عالم یوخدور. هر نه وارسا، ذهنی دیر. بونون ائچونده، یوخو ایله، آیئقلیقین فرقیندن باشچیخارماماقی دلیل گتیریرک سورورلار، هاردان بیلک، بیز درین بیر یوخودا، گونده‌لیک ساندیغیمیز یاشامی یوخو گورموروک؟
قارشیدا دئییلیر: چون، من، دوشونورم، بس واقعی (عینی) دونیادا دا وارام.
ذهن نه ئمک؟ و هاردان گلیر؟
اینساندا ذهن، بیر حالت یا وارلیق دیر کی اینسان، هر نه‌یی گُرورسه، اِشیدیرسه، حیس ادیرسه، تجروبه ادیرسه، اُیرنیرسه، اوخورسا، تئز و آنتی تئزلردن ایستینتاج ادیرسه (سونوجا چاتیرسا)، اورادا (ذهنی‌ده) توپلانار و هر بیر زاماندا لازیم اولورسا، اوردان، اونلاری، دیله یادا قلمه گتیرر. حتتی اونلاری، یئنیدن خیال ادر.
منجه، ذهنین کُکو، ذهنین اُزونه دایانماز. بلکه ذهنینده‌کیلرین قایناقینا دایانار.
ذهنده‌کیلرین قایناقی ایسه بئش حیسسله الده ایدیلنلر، سونوجلار، خیاللار، اوخوماقلار، آنی و کُکو بللی اُلمایان دویغولار و دوشونجه‌لر دیرلر.
بونلار هاردان گلیر دئسک، ذهنیمیزدن قئراقدان آلئرئق، دئمک اُلار. باشقا بیر سُزله، ذهنین ان اُنملی پارچاسی، اینساندان اشیکده اولانلاردان، آلدیقلاریمیزدان توپلانیر. یعنی؛ اُ شئی کی اُنا عینی دونیا دئییریک.
عینی نه دئمک، سورساق، من بیر بیرئی اولاراق، اُلسامدا، اُلماسامدا، اونلار وار دیرلار، دئمک لازیم. مندن اُنجه وار ایدی، مندن سونرادا اولاجاق شئی‌لر، عینی دیرلر. یعنی؛ منیم ذهنیم یوخ ایکن واریمیشلار. منیم ذهنیم و بدنیم اُلوب، چورویوب آرادان گئدندن سونرا دا اُلاجاقلار. منیم ذهنیم، اونلاردان بیر آچی، دویغو، شکیل آلاراق، یاشام تاپیر. اُلندن سونرادا، منیم ذهنیم، جیسمیمه و وارلیغیما تای آرادان گئدیر.
عربجه "عینی" سُزوندن، تورکجه ده "وارلیق" سُزون چیخارماق اُلار.
بیر میثال: اورادا بیر داغ، بیر مئشه، بیر شهر، بیر آغاج، بیر چای و ... وار. من اونلاری یاتارکن یادا غوربیتده اُلارکن گُرورم. من کانادادایام آمما عئینالیدان، قره‌داغ مئشه‌لریندن، تبریزدن، چنار آغاجیندان، آجی چایدان و ... دانیشارکن، اونلاری ذهنیمده گُرورم.
منیم ذهنیمده‌کیلر ایله او وارلیقلارین آراسیندا درین فرقلر وار. اونلار، من اُلمادان وار ایدیلر، مندن سونرادا اولاجاقلار. عین یا وارلیقلا، ذهنین آراسیندا کی آیریلیق بوردان بلی اُلور.
ذهنی نه دئمک؟
وارلیقلاردان یا عینی‌لردن دوشونجه لریمیز، شکیللریمیز، خاطئرلادیقلاریمیز.
عجبا، آزربایجان و آزربایجانلیلار، تورکلر و ... ذهنی دیرلر می یوخسا عینی دیرلر می؟
آزربایجان دئدیگیمیز توپلارقلار (سنیرلاری بللی اُلماسا بئله) عینی وارلیق دیر. بیز و ذهنیمیز اُلا، اُلمایا، آزربایجان وارایمیش. بیز و بیزیم ذهنیمیز سونرا اُنو الده اتمیش و اُندان بیر خریطه (مکتبده وئرمیشلر) ساخلامیش.
خریطه یوخکن بئله، اینسانلارین آزربایجاندان ذهنلرینده اولان، خرطیه یوخ، تورک و آزربایجانلیلارین یاشلدیقلاری داغلار، دره‌لر، کندلر، شهرلر، قالالار، سولار، آغاجلار، گوللر، حئیوانلار و ... و اونلاردا اُلان جانلی و جانسیزلارلا ائوز ارالاریندا قوردوقلاری دویغولار باغی وارایمیش.
هر بیر آزربایجانلی، ائوزونو، تورک یا آزربایجانلی دییه‌رک، باشقالارینا ارمنی، کورد، و ... دییه‌رک آیئرت ادرمیش.
خرطیه و سئنئرلار، یئنی بولقولار دیرلر. ماشین و استعمار دُوره سینین الده اتدیکلریندن دیرلر. ائونجه‌لر، خریطه یوخ، قان و دیل باغلاری واریدی و دُولت سایمازدی. حتی قان و دیل، دیندن ائونجه گلردی. دُولتلر جئزدیقلاری سرحدلری و توکدوکلری قانلاری گئچردی.
عجبا آزربایجان، آزربایجان متللتچیلیگی، آزربایجان میللتی، تورک، تورک میللتی و تورک میللتچیلیگی ذهنی می یوخسا عینی می دیرلر؟
منجه، آزربایجان تکجه جوربه‌جور خریطه‌لر ائوزرینه گُرونن‌لر دئییل. خریطه‌لر، دئولتلر قوردوقلاری و قُرودوقلاری سرحدلردن عیبارت دیر. دئولتلر، گوجلریندن آسئلی اُلاراق، گنیشله‌نیب، دارالارلار. هردن، بیر توپراقلاری الده ادرلر کی اُرادا یاشامامیشلار. اونلاری سومورگه ادرلر. هردن‌ده، اوزون ایللر یاشادیقلاری توپراقلاری الدن وئرر و سومورگه‌یه چئوریلیرلر.
آزربایجان، بیر سیاسال وارلیق دئییل. ذهنی ده دئیل. من، سن یا بیزیم نسیل اُلا یا اُلمایا، آزربایجان وارایمیش، وار اولاجاق. یاشام یوردوموز، دارالیب، گئنه‌له بیلر. دئوله‌تیمیز، اُلا، ائلمایا، آزربایجانا فرق اتمز. سنیرلار، گوجه، ایراده‌یه و ایسته‌گه باغلی دیر.
فارسجادا، "میللت" سوزونه قارشی سوز یوخ دور. چون میللت دئییلمیش. دئولت قورمامیش. یوردسوز- یوواسیز بیر کئوچه‌ری توپلومو ایمیش.
آمما تورکجه ده، میللت سوزونه قارسی، "ائل" سوزو وار. توپراق سوزونه قارشیدا "یورد" سوزو وار.
آزربایجانلی و آزربایجانلیلار دئدیکده، اُ ائل و میللتدن سوز گئدیر کی قان و دیلله باغلی اُلاراق، اُزلرین باشقالاردان آیئرت ادیرمیشلر. اُزلرین آزربایجانلی و تورک تانیدیرمیشلار.
گُرونور، آزربایجان و آزربایجانلیلار، ذهنی بیر وارلیق دئییلمیشلر. عینی و وار اولان، دئییشگن اُلاراق دونیادا یاشایان بیر توپلوموموش. دئولتی اُلابیلر، اُلابیلمزده. دئولتین وارلیغی، یوخلوغو آزریایجانی وار یوخ اتمز. چون عینی بیر وارلیق دیر. بیرئی‌لره یا نسیللره باغلی دئییل.
تورک و تورکلرده بیر وارلیق و ائل یا میللت دیر. تاریخدن و نسیللردن دوغاراق، چئشیتلی قوللارا آیریلمیش و چئشیتلی توپراقلاری یورد یا وطن اولاراق یاشامیش بیر دیل و قان باغلیلیقی دیر.
دین و مذهب اک اولاراق، سونرادان گلمه و عرضی بیر آرتیم دیر. آرتیقراق تانیتدیران بیر تانیتیم دیر. اُنون ائوچونده، دین تانیتیمی دئییشر آمما دیل و قاندان گلن کیملیک و تانیتان دئیشمز. اگر بیر اولوس ائوز یورد و توپراقیندان بئله سورونسه، دیل و قان دا سورگونه گئده‌رک یاشار. دین ایسه، حوکومت و زور گره‌گی دئییشر آمما دیل و قان، دین کیمی قولایجاسینا دئییشن دئییل.
میللتچیلیگین تمه‌لی دویغو ایسه، دیله، قانا، یوردا، ان‌انلره، تاریخه، و ... عین‌لره و وارلیقلارا دایانیر. خیالا و یوخلوقلارین تصوورونا دایانمیر.
اُلابیلیر کی حاکیم دئولت زورو ائوزرینه، دیل و وطن کیملیگی و تانیتیمی، بیر زامان دیلیمی ایچینده ضعیفله‌سین. کیملیکلرده قارماقاریشیقلیق دوشسون.
بو دوروم، آغیر ساواشلاردان، سوی قیریملاردان و نسیللر بویو اینسانلارا یالان معلومات وئررک، اُنلارین بئیین‌لرین یئخاماقدان سونرا گورونور. آمما دوام ادیجی بیر دوروم دئییل.
گیجی، تئزی، ظفر قازانمیش و حاکیم اولموش هژمون دئولت، سوستالماق و ضعیفله‌مک زوروندا دیر. بو تاریخین گوستردیگی تجروبه لردن الده ادیلیب. حاکیم و ایشغالچی دئولت ضعیف دوشدوکجه، زیغا زئمیرا بُورونموش کیملیکلر گُرونمه‌یه باشلار و بیر گون گلر، اُرتایا چئخاراق، گونش کیمی پارلار. ائوز هژمونون الده ادرک، حاکیم دورومونا گئچر.
او بیری یاندان، دویغونون ائوزو، ذهنی اولورسادا، تملی و سونوجلاری عینی دیر. ایشغال دُورونده، سوی قیریم چاغلاریندا، حاکیم هِژمون دُورونده، آزربایجانچیلیق (وطنچیلیک) و تورکچولوک (میللتچیلیک) دویغولاری، اینسانلارین ایچینده و گیزلیجه یاشار بیلیر و گیزله‌نه‌بیلیر. بو ذهنی دُور اُلابیلیر. آمما و عجبا دویغولاری هانکی سورَج ایچینده گیزلی ساخلاماق اُلار و اصلا و ابدا اُ دویغولار یول و یُنونده بیر ایش گُرونمز؟
حتمن، اُ دویغولار، بیرلری ایله پایلاشئلیر. اُ زامانلاردا، اینسانلار باشلارین و زامانلارین تهلوکه‌سی آز اولان ایشلرله قاتارلار. دویغولاری، دوشونجه‌لره، سوزله‌ره، حیکایه‌لره، شعرلره، موسیقی‌لره، تاپماجالارا، بایاتیلارا، یازیلارا و ... تُکرلر.
بونلاردا سونوجلاردیر.
دئمک ایستیرم کی دویغولار، ایش و داورانیش بئجه‌ررلر، دوغارلار. بیرئی‌لر و توپلوملار، ثانیه‌لر ایچینده، دویغودان عمله گئچرلر. اینسان، نسیل، وطن، دیل، قان و بونلارین تاریخیسل بویوندا، دویغولاردان پراتیکه گئچمه‌نین گئجلمه‌سینین اُنمی یوخ دور.
میللت نه دئمک دیر؟
تورکجه‌میزده، میللتدن آماجیمیز " ائل" دیر. ائل یا میللتین تانیتیملاری (مشخصاتی) نه‌لردیر؟
میللت، ساده‌جه اتنیکدن عیبارت دئییل. حتتا بئله، تکجه موشترک یا اُرتاق منفعتلردن اورتایا چیخماز.
منجه، میللت، بیرئی‌لرین بیر بیرنه گوونمگیندن، امنیت دویغوسوندان، ایستک و ایراده‌‌لریندن، دئولت وئردیگی و تامین اتدیگی ضمانتلردن، حاکیم دئولتین گوجوندن گوجسوزلوگوندن، قانون و قانونلارین تبعیض‌سیز ایجراسیندان، بیرئی‌لرین، توپلوملارین و توپلولوقلارین بیربیرینه هر جوره باغلیلیقلاریندان، قاندان، دیلدن، اُردو و گوونلیک قووه‌لریندن، قازانج و ریفاه ایمکانلاریندان و سَوییه‌سیندن و ... تُره‌نن بیر دویغو و ایستک دیر. میللت، بیرئی‌لرین، توپلوم و دئولت ائوچون فداکارلیقلارینان سونوجلانان بیر سوره داورانیشلاردان اُرتایا چیخیر و بئرئی‌لر ایله توپلوملاری و دئولتین قوروملارین بیر بیرینه دوگونلور.
بونلارین هر هانکی بیری اُلمازسا، یا یاریم‌یامالاق و تبغیضلی اُلورسا، یا قازانج و ریفاه سوییه‌سی دوشورسه، میللت قاورامی سوکولمه‌گه باشلار.
ایراندا، یوز ایل چابادان سونرا، هژمون دُولتین ضعفی ایله، آیری سئچگیلیدن دوغان دویغولارلا، فارس دیلین و فارس توپلولوقلارین ارزشله‌رین، باشقا میللتله‌ره و دیلله‌ره ائوستون توتماقلا، هابئله دئولت قوروملارینین فسادی ایله، صانعی یارادیلمیش ایران میللتی قاورامی، گونو گوندن داها چوخ سوکولور و داغیلماق ائوزره دیر.
آمریکا و کانادایا باخارساق، اورادا، دیل، قان، تاریخ، اورتاق ان‌انه‌لر، دین، مذهب و سرحدلرین نئجه‌لیگی، حتتا اُلوب اولماماسی، بیر میللت (کانادا بیر میللت آدلانمیر، میللتلر آدلانیب) میللتلر اُلماق ائوچون ائوستون بیر یئر آلمامیش.
اورالاردا چوخلو توپلولوقلار وار. گئچمیشده و کوچمه‌دن ائونجه، هر توپلولوق، اونلارجا میللته، تاریخه، دیله، قانا، ان‌انه‌لره، اورتاق منفعت‌لره و ... باغلی ایمیش‌لر.
بو توپلولوقلار، میلیونلار بیرئی‌لری، قانون، ریفاه، گلیر، قازانج، امنیت، ایستک، ایراده، قوروملار و اونلارا گوون اساسیندا بیر یئرده توپلامیش و یوزلر توپلوم و توپلولوقلاردان بیر میللت یاراتمیشلار.
ان باشدا گلن ایسه، بیرئی‌لرین او ائولکه‌لره قوشولمالاریندان ریضایتلری گلیر. هر بیر بیرئی، ایستک و ایراده‌سی اساسیندا بیر میللتدن و توپراقدان قُپاراق، باشقا بیر ائولکه‌یه گوچئوبن، باشقا بیر میللتدن اُلماغی آختاریب.
بو میللتلر، طبیعی و دوغال و تاریخدن گلن بیر میللتلر دئییل‌لر. بونلار مصنوعی و ساختا میللتلر دیر کی دئولتلر و قوروملار، آیری سئچگیلیک اتمدن، قانونلارا اساسن، قورموشلار.
گورونور کی دیل، قان، اورتاق تاریخ، ان‌انه‌لر، یورد، سئنئرلار، دئولت، یاراتمیر یادا میللت-دُولت یاراتماقدا چوخدا اُنملی دئییلمیشلر.
منجه مللتین تعریفینده، ان اُنملی اولان فاکت و آیریمجی قاورام، ایراده و ایستک دیر کی بیر توپلومو یا توپلولوقو، میللته و حتی دُولته چئویریر.
بیر چوخ توپلولوقلار وار کی اُنلار میلیونلار نوفوسا صاحیب دیر اما میللت دئییل، سومورگه دوروموندا دیر. گونئی آزربایجان تورک میللتی بو لیسته‌ده گلیر.
قارشیسیندا ایله بیر میللتلر وار کی سایلاری چوخ آز دیر آمما ایستک و ایراده اساسیندا هم میللت اُلموشلار همده میللی-موستقیل دئولت قورموشلار.
بیرلشمیش میللتلر تشکیلاتیندا رسمی و غیر رسمی تانینان بیر میلیوندان آز نوفوسو اُلان دُولت-میللتلرین سایی یئتمیش بئش دیر.
نوفوسون آز اُلماقینا باخمایاراق، ایستک و ایراده اساسیندا، توپلوم و توپلولوقدان چیخمیش، ایستیقلال آلمیش و میللت-دئولت سوییه‌سینه قالخمیشلار.
منجه، ایران آدلاندان قوندارما سیاسی وارلیغین موستعمیره‌لرینده، اینسانلار و توپلوملار ایرانین هئیمه‌نه سیندن قورتاراراق، ائوز میللی کیملیکلرینه ائوز چئویرمیشلر. اونلار میللت اولماق ائچون ایستک و ایراده اورتایا قویموشلار.
بو سوزلریمین سببی بو دور؛ بیر زامانلار، تورکلر، تورکمنلر، قشقایی‌لر، عربلر، بلوچ‌لار، و ... هئش بیریسینین سیاسی پارتیسی یوخ ایدی. اگرسه وارایمیش، ایرانچیلیق آدی، کیملیگی آلتیندا کولگه‌له‌نیرمیشلر. بو میللتلرین ائوزلرینین سیاسی و میللی ایستک و ایراده‌لری یوخ ایمیش کیمی گورونور.
ایندیسه، تورکلردن، آزربایجانلیلارین، قشقایی‌لرین، تورکمن‌لرین بیر چوخ سیاسی پارتیلری وار. هیچ بیر پارتی یوخ دور کی ایران و فارس دوشونجه‌سین مودافیعه اتسین. هامیسی، آزدان چوخدان آنتی ایران و آنتی فارس دیرلار.
بودا، تورکلرین، میللی ایستک و ایراده‌سینین گوسترگه‌سی دیر. بیر میللتین، میللت اُلماقله دُولت قورماق چاباسینین نشانه‌سی دیر.
یعنی، آزربایجان تورکو میللت اولماق ائوچون توپراقی، دیلی، نوفوسو، اورتاق منفعتلری، اورتاق تاریخی، ان‌انه‌لری، و ... وار. آمما ائوچ فاکتی یا یوخ، یادا ضعیف دیر و شکیللنمک عرفه‌سینده دیر.
آزربایجان تورک میللتینین دئوولتی یوخ دور. بو سببدن‌ده، سیاسی سرحدلر بللی دئییل. طبیعی کی وار نوفوسو، یاشام سرحدلری و حتتا تاریخی یاشام سئنئرلاری بللی دیر.
تورکلرین ایدیکی یاشادیقلاری توپراقلارینین سرحدلری بللی دیر. ان یاخین تاریسل مرزلرده قاجار دُورونه عایید و بللی دیر. آمما سیاسی سرحدلریمیزده قارماقاریشیقلیق وار.
چون، میللتلر، دئولتلرینه وئردیکلری گوج ایله، ائله‌جه‌ده دئولتین مودیرییتی ایله سئنئرلار، ساواش سونوجو یا صولح سونوجوندا جیزیلیر آمما آزربایجان یا آزربایجان تورکو دُولت صاحیبی دئییل و ساواشا گیرمه‌میش تا سئنئرلاری چکیلسین.
بوندان دولایی، الده اولان جوربه‌جور سیاسی خریطه‌لرین اُنمی یوخ دور. اُ خریطه لردن بیری، اُ زامان سیاسی دورم و یئر قازانار کی دُولت قوروملاری قورولا، ساواشا گیره، سرحدلری زور گوجو ایله بللی اده. سرحدلری گوجلو و ساواشجی طرف بللی ادر.
البتته پارتی‌لر، دوشونجه صاحیبلری، تاریخچیلر، سیاسیچی‌لر، ایستراتئژیستلر، و ... جوربه‌جور خریطه لری اُرتایا آتمالی و وطنین سنئرلارین، موختلیف سناریولار، تاریخلر و یاشام نفوسونا اساسن بللی اتمه‌لی و تورکلرین ذهن‌لرین وطن سئنئرلارا حاضیرلامالی دئرلار.
بایراق قونوسو داهادا آیدین دیر. میللی بایراقی، حاکیمییت قوروملاری قورولاندان سونرا، پارلیماندا ایشتیراک ادن سئچیلمیش‌لر، بایراغین اُستونده موباحیثه لر ادیب، میللی بایراغی یارادارلار.
عجبا، ایستیقلالا گئدن یولدا، موباریزه و موباریزلر ائوچون بیر بایراق لازیم‌می؟
بایراقین اُلوب اولماماسی موباریزه‌یه مانع تُرتمز. بلکه یاردیمجی بئله اولار. آمما بو بایراق، میللی بایراق اُلماز. موباریزه بایراقی اُلار.
موباریزه و گیچیجی بایراق ایسه یا بیر نئچه حیزب طرفیندن قورولان جبهه الی ایله حاضیرلانار و قبول اولار یادا هر پارتی ائوزونه ائوزل بیر بایراق گوتورر. آزربایجان تورک میللتینده هر ایکیسی‌ده وار.
مومکوندور پارتیلردن بیرینین بایراقی، پارلیماندان گئچرک میللی بایراق قبول اُلسون یادا هئش بیری میللی بلیراق قونومونا اُتورابیلمه‌سین یادا هر پارتینین بایراقیندان بیر کیچیک بُلوم آلئنسین.
من، ایستیقلالچی پارتی لرین توپلانیب، بیر بایراق جبهه‌سی یاراتمانین طرفدارییام. هر حیزب ائوزونون بایراقین ساخلایابیلیر، عاینی زاماندا، بایراق جبهه‌سینین سئچدیگی بایراقی دا داشیمالی و موباریزه بایراقی کیمی گوسترمه‌لی دیر.
سون سوز اُلاراق، آزربایجاندا میللت قاورامی کیملری ایچینه آلار، کیملری توتماز؟
هر کیم و قوروم، قانونلارین چرچیوه‌سینده، آزربایجان میللت و دُولتینین قانونلارینا اویارسا، ائوزون آزربایجانلی و آزربایجان وطنداشی بیلیرسه، آزربایجان دُولتی قانونلارا باخاراق اونلاری وطنداش بیلیر ایسه، اُ بیرئی یا قوروم آزربایجانلی ساییلار.
آزربایجان وطنداشی اُلماق ائوچون دیل، دین، مذهب، قان، تاریخ، ان‌انه‌لر، کُکَن (اتنیک) و ... آیری سئچگیلیگه ندن اولمامالی دیر. هر کیم، هر توپلوم ائوز آنا دیلینده تحصیل اتمه‌لی و برابر و تبعیض‌سیز، توم حاقلاردان و ایمکانلاردان، امنیتدن، فایدالانمالی دیر. بو سیستیمده، چوخلولوق و آزلیلیقین آنلامی سئچگیلردن باشقا بیر قونودا یوخ دور.
بو اساسدا، آزربایجاندا دوغولانلار، آربایجانلی اولوبان باشقا اُلکه‌لرده اِوله‌نیب، عاییله قورانلارین اِولادلاری، آری یا خانیملاری، آزربایجان قانونلاری اساسیندا آزربایجان وطنداشلیقی صلاحیت داشییانلار، و... آزربایجان میللتینین بیر پارچاسی دیرلار و یا اولابیلرلر.
ایندی، سوز بورا گلیر چاتیر، عجبا آزربایجاندا میللی حرکت دییه بیر حرکتلیلیک وار می؟
میللی قاورامی نه دئمک دیر؟
میللی دئمک یعنی، بللی و معیین بیر میللته باغلیلیق.
بونون ائوچون، هر بیر قاورام کی میللی سوزون داشیر، اُ میللتین ایستکلرین، ایراده‌سین، دیلین، کولتورون، مدنییه‌تین، قانین، تاریخین، دینین، مذهبین، قوروملارین، اورتاق منفعتلرین و ... داشیمالی و اونلاری داها یاخجی و ایی بیر دوروما گتیرمه‌نین یولوندا و یُنونده چابا گوسترمه‌سی و اونلارا تنقیدی یا موثبت یاناشماسی لازیم دیر.
حرکت ایسه، دوراقلیقدان چیخماق، بیر دورومدان، باشقا بیر دوروما گئچمک، بیر یول و یُنو دئییشمک، بیر فیکیری-دوشونجه‌نی آتئبان باشقا بیر فیکیر و دوشونجه‌یه ساریلماق، ضرردن منفعته یول آچماق، خیانتدن خیدمته یورومک، گورمه‌مکدن گورمگه، آنلاماماقدان آنلاماغا دئییشمک، اِشیتمه‌مکلیکلری اِشیتمک، یالانلارا و ایرانچیلیقلارا ایناندیقلارینی آتیبان شککه و ایرانی-فارسی دانماغا گئچمک، بیر ایشدن ال سئوزوبن باشقا بیر ایشه ائوز چئویرمک، ایراده سیزلیکدن ایراده صاحیبی اُلماق، قبولدان اینتیقادا گیچمک کیمی داورانیشلارا حرکت دئمک اولار.
اگر هر بیرئین یا توپلومون یا هر بیر قوروپ اینسانلارین حرکتی ایرانچیلیقدان، فارسچیلیقدان، فارس شیعه‌چیلیگیندن، ایرانچیلیق قاوراملاریندان و سوزلریندن، دوشونجه لریندن آزربایجان، تورک، تورکچولوک، آزربایجانچیلیق یا وطنچیلیک، آزربایجان بیرلیگی، تورک بیرلیگی یا توران، تورکلرین منفعتلرینین اوستونلوگو، آزربایجان و ایراندا سومورگه‌لشن تورکلر ائوچون حاق و حقوق آلماق چاباسی، دیل و ان‌ان‌لری دیری ساخلاماق، وطنی و میللتی قوروماق و ... یونونده و یولوندا حرکت ادیر یا ادیرلرسه، میللی حرکتین بیر پارچاسی دیرلار.
طبیعی کی اینسانلارین ساوادلاری، تجروبه‌لری، ایش‌لری، گلیر قایناقلاری، بئیین یئخاماق سیستیمینه نه قدر قوربان گیتمه‌لری، دینچی، دین‌سیز اُلمالاری، فارس میدیاسینا یا تورک میدیالارینا ماراقلی اُلمالاری، تورک دیلینه نه‌قدر موسللط اولمالاری و ... فرقیلی بویوتلار، یوللار، دوشونجه‌لر، سیاستلر، و ... یارادیر.
بو دوروملار تهلوکه‌لی دئییل. بلکه اویانیشین ان گوزل گورکمله‌ری و خزینه‌لری دیرلر.
بو رنگارنگلیگی قبول اتمه‌لی، حُرمت ایله یاناشمالی دیر. قبول اتمه‌لی دیر کی هر بیر عاییله و فردین، ایرانچیلیقدان بیر دونوش و حرکت تاریخی وار. بیر چوخو، اون ایللر دیر کی مللی حرکتین ایچینده، ائوز سئودیگی و دوغرو بیلدیگی یول یونتم ایله چابالئر. بیری ایسه بوگون یادا بئش ایل سونرا میللی حرکته قوقولاجاق.
مومکون دور کی بیرینین حرکتی و چاباسی منیم گوزومدن فایدالی اولماسین یادا آز فایداسی اولسون. بو سبب اولمامالی دیر تا من او آدامین حرکتی ایله، یول یونتمی ایله موخالیفت یا دوشمانلیق ادم.
چون، گُروندوگو کیمی، هر کس، ائوز سوییه سینده میللی حرکته قوشولابیلیر. نئجه کی بیر چوخلاری حالا ایرانچیلیق ادیرلر. نه‌دنلری اونم داشیمیر. بیز اونلاری دوشمان تانیمامالییق. اونلارا دوستجا یاناشمالی، سئویملی، سایقیلی، اینسانجیل بیر دیل ایله اونلارلار دانیشیقلار آپارمالی و اُونلاری میللی حرکته یونلتمک اوغروندا چابالامالییق.
میللی حرکتین آماجلاری نه لر اولمالی دیر؟
هر بیرئی و قوروپ، ائوزونه یاراشان و الیندن گلن بیر آماج، اُ آماچا چاتماق ائوچون ده یول یونتم سئچمه‌لی دیر.
هر بیر حرکت، دوشونجه، یول، یونتم، داورانیش، باخیش، ایش-گوج، پول، ثروت، سرمایه، یازی-قلم، سوز-ساز، گل-گئت، دور-اوتور، امکداشلیق، تعلیم، ایسپور، یاردیم، ال توتماق، دوزلتمک-ساتماق، مال اورتمک، فارس مالی آلیب-ساتماماق، فارس دیل، ادبیات، یازی، پوزو، میدیا، سیناما، موسیقی و ... اونلارا تای قونولاردان اوزاق دارماق، میللی حرکت سایئلیر.
هر کیم ایسه بیر ساحه ده چالیشیر، بیر باشقا وطنداشیمیزا ال اوزادیر، ایش اورگه دیر، ایش وئریر، ایش یارادیر، سرمایه سین آزربایجان و تورکلر یاشایان بولگه‌لره چکیر گتیریر ایسه، میللی حرکتین بیر پارچاسی و فعالی دیر.
آماجین ان آزی بودور کی تورک میللتینین بیرئی‌لرینین ریفاهی و امنیتی یوکسلسین.
انصافعلی هدایت
