Saturday, September 19, 2009

آغاز سال تحصیلی و زبان اقوام

جامعه / حقوق | 18.09.2009

آغاز سال تحصیلی و زبان اقوام

در قوانین بین‌الملل و نیز در قانون اساسی ایران حق آموزش به زبان مادری به‌رسمیت شناخته شده. اما با گذشت حدود ۳ دهه از تصویب اصول قانون اساسی، هزاران کودک ایرانی هنوز امکان تحصیل به زبان مادری خود را نیافته‌اند.

یوسف کر، محقق زبان که پیرامون الفبای ترکمنی تحقیق می‌کند درباره امید و آرزوی بخشی از کودکان ایرانی چنین توضیح می‌دهد: «سال تحصیلی جدید امسال نیز برای صدها هزار دانش آموز ایرانی با امید و آرزوی تحصیل به زبان مادری آغاز می‌شود. آرزوئی که به آن نرسیده‌اند و امیدی که هنوز از بین نرفته است.»

آرزوهای اول مهر

درخواست‌های اقوام در سال تحصیلی جدید چیست؟ دکتر احمد امید یزدانی مولف فرهنگ جامع آلمانی- آذربایجانی و مسئول "آکادمسین‌های آلمان- آذربایجان" در گفتگو با دویچه وله درباره مطالبات و آرزوهای بسیاری از فرهنگ‌دوستان اقوام چنین توضیح می‌دهد: "درخواست ما این است که در نخستین روز مهرماه کودکان ما به زبان مادری خود تحصیل کنند و زبان و ادبیات ما و همچنین ارزش‌های معنوی ما در ایران شکوفائی پیدا کند. مطالبات ما این است که به زبان مادریمان تئاتر، سینما، روزنامه و رادیو و تلویزیون داشته باشیم و آن جوان‌هایی که بخاطر آزادی زبان و فرهنگ خودشان در زندان‌های جمهوری اسلامی ایران تحت شکنجه های روحی و جسمی قرار دارند، آزاد شوند."

آموزش زبان اقوام در دانشگاهها آزاد است

یوسف کر: برای حفط زبان اقوام دولت باید بالاخره اقدام کندیوسف کر: برای حفط زبان اقوام دولت باید بالاخره اقدام کندانتخابات ریاست جمهوری و بدنبال آن ادامه اعتراض‌ها به نتایج آن در ایران بنظر کارشناسان امور اقوام، از جمله یوسف کر، فعال حقوق زبان ترکمنی فرصتی شد تا بار دیگر به مطالبات زبانی اقوام توجه گردد. وی دراین‌باره به مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره تدریس دو واحد زبان اقوام در دانشگاه‌ها اشاره می‌کند: "حاکمیتی که اکنون احمدی نژاد در راس آن قرار گرفته در برخورد با مطالبات فرهنگی و زبانی بیشتر در رقابت با جنبش سبز سعی کرد دو واحد از زبان اقلیتهای ملی ایران را یک واحد اختیاری در دانشگاهها قرار دهد." یوسف کر در ادامه‌ی گفتگو به این هم اشاره می‌کند که احمدی‌نژاد آن سیاست را بر اساس تائید و پذیرش حقوق زبانی اقوام اتخاذ نکرده، بلکه به دلیل رقابت با مهدی کروبی و میرحسین موسوی آن را پذیرفته."

یوسف کر به اجرای مصوبه‌ی دولت با تردید می‌نگرد و می‌گوید این مصوبه را شورای عالی انقلاب فرهنگی نه برای مدارس ابتدائی، بلکه به‌صورتی محدود برای دانشگاه‌ها در نظر گرفته شده است.

دانشگاههای ایران بی‌اطلاع هستند

اما بسیاری از کارشناسان امور اقوام مصوبه دولت را پیش از آغاز سال تحصیلی به فال نیک گرفته و در انتظار اجرائی شدن آن بودند.

پس از گذشت حدود ۳ ماه از تصمیم شورای عالی انقلاب فرهنگی بسیاری از دانشگاههای کشور از این مصوبه بی‌اطلاع هستند. ابوالفظل رنجبر، رئیس دانشگاه گلستان به خبرنگار خبرگزاری مهر گفته است که «از مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در زمینه تدریس ۲ واحد درسی زبان و گویش‌های محلی در دانشگاهها بی‌خبر می‌باشد و تاکنون نیز این مصوبه به دانشگاه گلستان ابلاغ نشده است».

بنظر یوسف کر، اجرائی نشدن این مصوبه و همچنین اصول قانون اساسی مربوط به حق تحصیل به زبان مادری، یکی از چالش‌های بزرگ دولت‌ها در ایران خواهد بود.

روند نابودی زبانها و خطر تجزیه کشور

انصافعلی هدایت روزنامه نگار: تحصیل بزبان مادری حقوق اولیه انسان استانصافعلی هدایت روزنامه نگار: تحصیل بزبان مادری حقوق اولیه انسان استبه‌نظر انصافعلی هدایت، روزنامه‌نگار آشنا به مسائل اقوام، ممنوعیت زبانهای قومی در مدارس کشور پیامدهای منفی ببار آورده و ادامه این روند افکار و گرایشهای تجزیه‌طلبانه را در میان اقوام بیشتر کرده است. وی در این رابطه می‌گوید: "مطالبات زبانی در مناطق قومی ایران به‌ویژه در سالهای اخیربیشتر شده و الآن افکار تجزیه طلبانه در میان اقوام ایرانی بشدت رشد کرده است. آنها حقوق مساوی، احترام متقابل و برابر را درخواست می‌کنند و چون به این خواستها نرسیدند، در نتیجه راه حلی را می‌خواهند که در آنجا سرنوشت خودشان را تعیین بکنند، زبان، تاریخ و دین خودشان را حفظ کنند. وقتی که در کشور ایران اینها را دریافت نمی‌کنند، ناچارند به‌طرف گرایشهای تجزیه بروند و شخصیت جمعی، قومی و ملی خودشان را بدست بیاورند."

راه حل بحران زبان‌های اقوام

انصافعلی هدایت، روزنامه‌نگار که سالهای زیادی درباره راههای برون رفت از مشکلات زبانی اقوام مقالاتی را منتشر کرده، به‌رسمیت شناختن حقوق زبانی اقوام را مهمترین چاره در این راستا می‌داند: " نخستین اقدامی که می‌توان کرد این است که تمامی فعالان سیاسی، احزاب و جمعیت‌های ایرانی که به فکر ایران در چارچوب یک مملکت و با چارچوب یک مرز هستند، باید زبان‌های ملیت‌های ساکن ایران را بطور مساوی به‌رسمیت بشناسند و بر هیچکدامیک از زبانها ارجحیت و برتری قائل نباشند. زیرا این نشانی از برتری نژادی خواهد بود و این به هر حال در دنیا محکوم هست و ما ایرانیها هم مجبوریم پروسه‌ای را که در دنیا طی شده و در هیچ کجای دنیا آلآن آن را نمی‌پسندند، طی کنیم. دوم اینکه ما از دولت ایران و مسئولین بخواهیم برای اجرائی کردن قانون اساسی ایران به‌خصوص اصول قانون اساسی مربوط به حقوق زبانها بالاخره اقدام کنند. سومین مسئله تاسیس جمعیت‌های ایرانی است که از حقوق زبانی اقوام ساکن کشور دفاع کنند."

کارشناسان آشنا به مسائل اقوام بر این باور هستند که تحصیل به زبان مادری در مدارس مناطق ساکن اقوام فراتر از یک درخواست ساده است و شاید یکی از چالش‌های مهمی حکومت و جامعه ایران باشد که نه در سرنوشت بخشی از دانش آموزان، بلکه می‌تواند در سرنوشت کشور نیز تاثیر داشته باشد.

طاهر شیرمحمدی

تحریریه: مصطفی ملکان

منبع: رادیو صدای آلمان ؛ دویچه وله


Thursday, September 10, 2009

Altı Ərsdəbilli siyasilərin həbsi tıyid oldu


Altı Ərdəbilli siyasilərin həbsi tıyid oldu


Azeri VOA, 09.10.2009



Ərdəbilin məhkəmələrinin ikinci məhkəməsi altı iranli turku həbs cəzasina məhkun etdi. O həbs hokmu bu gun onların vəkilinə ki tehrandadir elan oldu.


Bu xəbəri “Məhəmmədriza Fəqihi”: olnarin vəkili Azəri VOAyin moxborinən danışanda, dedi.


Ərdəbilin “Təcdide Nəzər Məhkəməsi”nin 7inci şobəsi “Behruz Əlizadə”, “Vədud Səadəti”, “Rəhim Ğolami”, “Hoseyn Hoseyniye Mehmandar”, “Ərdəşir Kərimi”ni, hərəsin bir il zindana məhkum etdi.


“Əsgər Əkbərzadə”: digər Ərdəbilli siyasi fəaal 6inci Təcdid Nəzər Şobəsinda beş il həbsə vı İran Azərbaycanından Zahidana sorgon salinmağa məhkum olob.


Bu altı Ərdəbilli siyasi çalışqan, 16 ay qabax tutulmoşdular. O zaman bunları 20 gun bir nəfərlik hocrələrdə saxlamışdılar. Bu moddətdə, onlara nə təkcə ruhi işkəncı ki ağır cismi işkəncələrdə vermişdilər. İşkəncələr o qədər ciddiymiş ki Hoseyn Hoseyniye Mehmandar və Beruz Əlizadə işkəncələr altında, hoşdan getmişdilər.


Bu sozo Yaşar Hakkakpur: Azərbaycanın Siyasi Məhbuslarından Modafiyə Əncomı (ADAP)in soz danışani ki Turkiyədədir, deyir və əlavə edir ki həmən işkəncələr altında onlardan etiraf alırlar.


İşkəncələr o qədəe agırımış ki onlar olar olmazdan da çoxa etiraf vermişlər.


Məhəmməriza Fəqihi: onların vəkili deyir: Onları bir siyasi yazı yayanda tutmoşomoşlar. Ən agir ittiham ki olara vormaq olarmiş ki eyni halda yaraşdırmaxda olabilərmiş, “Nizam ziddinə təbliğ aparmax” və “Yalan yaymax” ittihamları olabilərmiş.


Ərdəbilli məhkumlarin vəkili izafə edir: Amma təssofolən, başqa ittihamlarida vormağa çlışışlar. Həmən iki ittihamı vororlar. Onlardan əlavə “ğeyri qanuni qoropa ozv olmax” və “Nizamin əmniyyətin pozmax” ittihamlarinda vororlar.


İttilatin bu ittihamlarının əsasında olarin hər beşində həm Umumi məhkımiyə və həmdə İnqilab məkəməsinə verirlər. İnqilab Mıhkımısinin Birinci Şobəsinin hakimi: Həsənzadə, onlarin hər birin 5 il zindana məhkum edir.


Qeyd olor ki Onlarin vəkili bir bəşər haqlarin modafiyə edən İN Ci Onon tərəfindən gondərilmişdir. Həkkakpur deyir ki Amma o vəkil, basqılar altında, həmən mıhkəmənin ortasinda istifa verib, məkəməni tərk etmişdi. Onlar vıkilsiz qalmışdılar və hərəsi 5 ilə məhkum olmoşlar ta o ki sonralar Fəqəhini vəkil tutmoşdolar.


Əsğər Əkbərzadə və Fəqihi Ononda 5 il həbsi hokmonı etiraz veriblər. Amma onon hokmo Təcdid Nəzərin 6inci şobəsindədir və hələ onon uşun son qərar çoxmatıb. Vəkili ümüd edir ki nə tək onon 5 il zindanı sınsın, bəlkə sorgunloyo də aradan gotorolson.


İranda, Azəri Tələbələr universitələrdən atılırlar













İranda, Azəri Tələbələr universitələrdən atılırlar

Azeri VOA, 09.09.09
İranın məktəb və universitələrinin açılmasina yaxınlaşmaqlan bərabər, Tələbələri universitələrdən atmax ya bir moddət içində oların dərslərin dayandirmax, İran-Azərbaycanına sari irəli soronor. Bu o haldadir ki İran-Azərbaycanının universitələri, İranın son perezident seçğilərində dərin etirazlar gostərməmişdilər.

Azərbaicanın Siyasi Mıhbuslarindan Modafiyə Əncoməni: “ADAPP” bir neçə tələbədən ad aparər ki İranın universitələrinin yoksək lisansının sinavlarında yoxari imtiyazlar əldə ediblər amma siyasi fəaliyyətləri üçun, onlara İran devləti tərəfindən ders oxoma imkanı verilmir. Amənə Xanim Qasimpur, Şəhram Şoqi, Behzad Ciddi və İbrahim Şəhbazi o comlədəndilər.

“Amənə Xanim Qasimpur” Təbriz universitəsinin Azərbaycan şonasliq ocaqının ozviymiş ki indi İranin yoksık lisans sınavının 36 inci rotbısindədir amma devlət izin vermir ki o dərs oxusun.
“Şəhram Şoqi” 200 inci məqami aləb və deyilir ki İncə Sənətlərdə ders oxomağa imkani var amma siyasi nədənlərə gora devlət ona dərs oxomaq izini vermir.

“Behzad Ciddi” 382nci rotbədədir. O devlətin qərarına etiraz icun İranın Universitələrinin Sinavlar mərkəzinə gedib. Orda ona 15 səhifəlik adların icində onon adin gostəriblər ki heş biri ders oxoya bilməz.

“İbrahim Şəhbazi”nin yaxinlarından biri iddiya edir ki ibrahımın sonoc nəticəsində əl aparılıb və hər şeyi deyişıb.

Bunlardan əlavə, donən, “Əmirkəbir” və “Ey İran, Ey Mərze por ğohər” xəbər saytıları elan etdiler ki “Tələbələri İnzibat Komiytəsinə çağırmağın dalğaları Ərdəbilin Mohəqqiq Ərdəbiyli Universitəsə, gedib çatdi və altı tələbə inzibat komiytəsinə çağırıldılar.

Əmirkəbie vebsaytı ad vermədən yazir ki onlara vorolan ittiham “etiraz üçun bir cəmiyətin təşkil verməsi”dir. Amma əlavə edir ki o tələbələr, Mehdi Kərrubi və Mir Hoseyn Musəvinin perezidentlik kampaniyasında çalışırmışlar. Və seçğilərdən sonra heç etiraz Mohəqqiq Ərdəbiyli universitəsində bər pa olmeyib.

Həmən iki siyt yazirlar ki Qəzvinin Beynalxalq universitəsinin də 7 tələbəsi telefon vasitəsiylən, o şəhərin İttilaat idarəsinə çağırıblar.

O 7 tələbə, 4 ustadlarinan bərabər, seçğilərdən sonra tutulub və həbsə doşmoşdolər ki mali vəsiyqə təmin etməklən, azad oloblar.
Əmirkəbir saytı, İranın universitə tələbələrinə bağlıdir. O oz xəbər qaynağın deməmiş, yazir ki gələn gonlərdə daha çox tələbə Qəzvin danişgahının inzibat komiytəsinə çağırılacax.

Bu iki universitənin tələbələrinin kim oldoqları bəlli deyil amma çun İran-Azərbaycanının topraqlarında yerləşiblər, zənn gedir ki onların bir çoxo Turk olsunlar.

Universitə tələbələrinin dərs oxomalarının qabağın almax,İran devlətinin universitələrinin sərhədlərin aşdi və şəxsi (xososi) Azad Universitesinin tələbələrinə çatdi və Təbrizin Azad adlim universitəsinin “Arman Təşəkkolo” adlim cəmiyətin 4 ozvo dərs oxmaxdan saxlanıldılar.

Bu o haldadır ki devlətin universitələrində, tələbə ya bir tələbə cəmiyətinin əgər xilafı olsa, məxsos bir komiytiyə gondərilər. Amma Azad unversitəsində beylə bie proses yoxdo bəlkə Turk tələbələri, İttolaat idarəsinin istəyi əsasina universitədən atıblar.

Bu barədə, Təbrizin Azad Uuniversitəsinin Arman Təşəkkolo bir etirazli bəyanatı verib və atılanları beylə tanıtdırıb.

“Behnam Turkanpur”: Tehranin Azad Universitəsinin yoksək lisans dərəcəsinin ikinci ilində ders oxordo amma İttilaat idarəsinin məhrəmanə məktubuna əsasən dersden atılıb. Turkanpur, Arman Təşəkkolonon baş ozvolərindən və bir neçə turku dilində çıxan tələbə dərgisinin başymiş.

“Yunis Zareiyyon”: yoksək lisansıda Siyasət oxordo. Tezinin difasına hazırlananda, universitədən atıldı. O Arman Təşəkkolonon başçısiydi. Bağlanmış “Arman” və “Azər” dərgilərinin baş redaktoro və Əkbər Ələminin peresidentlik kampaniyasında çalışan tələbələrin məsuliydi.

“Vəhid Şexbəylü”: iqtisad da yoksək lisans oxordo amma con iki dəfə tutulob və həbsə doşmoşdo, tezindən modafiyə içun vəxti yoxdo, və prablıemə rastlaşıb.

O “səttarxan” və “Arman” dərgisinin yazarlarindan və Sıttarxan Konferansının dəbıriymiş. “Nəvid Məhəmmədi”: İranın yoksək lisansin sınavlarında 11inci nəfərdi amma ders oxomaxdan dayandırılıb. O, Varliq, Dilmanc, Arman, Heydərbaba, Nəvide Azərbaycan kimi dərgilərin və qazetlərin, yazarydi.

Bu iş, birinci dəfə uçun uz vermeyib, bəlkə ğeçən illərdə də goronmoşdo. Misal içun: İbrahım Rəşiydi, Qadir Kiyani, Nadir Məhde Qərəbağ, Əmin İmami, Səməd Paşayi, Mehdi Haci Mohəmmədi və Nahid Babazadə keçən il bu oyona doşmoşdolər.

Bunlardan əlavə, təkcə Təbrizdə 4 universitə tələbəsi: Aydın Xaceyi, Ehsan Nəcəfi Nəsəb, Fərad Zehtab və Məcid Makuyi İran Azərbaycanli tələbələrdilər ki zindandadəlar.

Saturday, September 5, 2009

21 min İran Azərbaycanlının canı minalarin patlayiş xətəri altındadir












21 min İran Azərbaycanlının canı minalarin patlayiş xətəri altındadir


For Radio Azerbayjani VOA - 04.09.2009

İranin Hilalı Əhmər ya Qızıl Ay Cəmiyəti xəbər verir ki 21 min İranin Bati Azərbaycalisi, əkilmiş minalarin patlayış xətərilən, uzbəuzdulər. Bu o haldadir ki 21 il İran-Əraq savaşından keçir amma hələ, yerdə əkilmiş minalar, ildə 1100 dən ziyadə İranlının canın xətərə salır.


Xətər o qədər dərindir ki Gərbi Azərbaycanın Hilalı Əhməri elan etdi ki təkcə bu ildə 21 min 329 Azərbaycanliyə, minalarinan nə cor davranmaga gora təlimat veribdi.


Bu xəbər o halda gəlir ki İranın keçmiş Difa naziri: Mostəfa Mohəmməd Nəccar demişdir ki 2008 inci ilin sonona qədər, Gərbi Azəbaycan və bir neçə İranın ayrı vilayətlərinin minalari toplanib qortaracaxdir.


İranın Mina Topliyən mərkəzinin rəsmi vebsiytı yazır ki İranın 4 milyon 200 min hiktar topraqlarında, təxminən 16 milyon mina və digər patlayıcı maddələr var.


İranın Mina Topliyən mərkəzi ki difa nazirliyinə baglıdır, deyir: ust ustə, İranda hər gun 3 adam mina patlayışında canın eldən verir ya yarı can olor.


İranda minalari toplamax içon 92 qorop tışkil verilib. Normal adamlarin kənarında, minalari tapilən guruplardan da, indiyə qədər yozlır nəfər olobər ya yarı can olob. Amma rəsmi rəqəm, əldə yoxdor. Ən son rəqəmlər 4 il bundan əvvələ qayıdır ki 800 den əlavə mina toplayan adamın olom xəbərin təyid etmişdir.


Şıyrin İbadi: İranli turk xanim ki 2003co ilin solh Nobelin alıb, bu barədə deyir: Nə mənım, nə də devlətin bu minaların qorbanlarina gora, dogru doz istatistikası ya amarımız yoxdor.


İbadi əlavı edir ki: amma zənn olor ki buracan 8000 adam canin eldən veribdir.


Qeyd olor ki bu minalarin hamisi İran-Əraq savaşından qalmamişdir. Bəlkə bir hissəsin qaçaqçılarinan mobarizədə, İranin oz devləti əkmişdir və indi də əkir.


İran devləti hələ İndiyə dək donya səviyyəsində minalarinan ğedən mobarizə və qərara qoşolmayib. Bu qərar, “Otava Qərari”na mırufdor və indiyə qədər 158 məmləkət o qərarı imza ediblər.


İran devləti 2007 inci ilin Fevralinda bir məktub Birləşmiş Millətlərə gonderdi və dedi ki “İranin sınırlari çox uzundu və teroristlər və qaçaqçılarılan mobarizede minalardan istifadə etmək qərarına gəlibdir və ono, difa yolonda, ozonon haqqi bilir.”


Deyilir ki İran-Əraq savaşindan qalan ya xod İran devləti əkdiyi minalar, daha çox yerli adamlara zərər voror. Bu patlayici maddələrdən, daha çox, uşaqlar, çobanlar və koçərilər xəsarət gororlər.


İran -Azərbaycanlı universitə tələbəsinin üç illik həbs hökmü icriyə keçdi


.

İran -Azərbaycanlı universitə tələbəsinin üç illik həbs hökmü icriyə keçdi


For Radio Azeri VOA 05.09.2009



Savalan səsi veb xidmətinin yayadığı xəbərə görə İran Azərbaycanlı Gəmi düzəltmək (mühəndisliyi) tələbəsi Məcid Makuyi İsfahanda tutuldu və Təbriz zindanının mali bölümünə göndərildi.

Tələbələrin Əmi Kəbir saytı da bu barədə məlumat verib.


Məcid Makuyi , İranın dörd illik hərbi universitəsində gəmiçilik dərsi oxuyub, qurtarmışdı. O Lisans dərəcəsi almaq üçün, İsfahanda Maliki Əştər Universitəsinə getmişdi.


Savalan səsi Məcid Makuyinin bir ailəsinə yaxın bir mənbəyə istinadən bildirir ki, Makuyini, İsfahanda, İttilaat idarəsinin məmurları tuturlar. Onu təyyarəynən, Təbrizə gətirirlər və Təbriz zindanına təhvil verirlər.


Məcid Makuyi İran Azəri tələbələrinin fəallarından biridir. O, keçən Yay da, 7 digər Təbriz Universitəsinin azəri tələbəsilən bərabər tutulub ve həbsə salınmışdılar. Fəraz Zehtab, Aydın Xaceyi və Ehsan Nəcifi, o cümlədən idilər.


Onlar, o zaman, bir müddət, İttilaatin bir nəfərlik hücrələrində qaldılar. Əmniyyət məmurları onları istintaq altında saxladılar. Onları cismi və ruhi işkəncələrə də məruz qoymuşdular. Onlardan öz əleyhlərinə etiraf Almağa və sənəd toplamağa çalışdılar. Sonra oları İnqilab Məhkəməsinə təslim etdilər.


İnqilab Məhkəməsinin birinci şobəsi, “Həmlibər” hakimin başliğiylən, onları muhakimə edib və bir il lazim və iki il də muəlləq həbsə məhkum etmişdi. O hökmə etiraz olsada, ikinci məhkəmə həmən hökmü təyid etmişdi.


Nəzərə gəlir ki indi onu tutublarki həmin bir illik həbsə salsınlar. Bir ay yarım bundan əvvəl də, Fəraz Zehtab, Aydın Xaceyi və Ehsan Nəcifini tutub və zindana salmışdılar.


Makuyinin üç ittihamı “qanundan kənar olan qrup təşkil edib və idarə etmək”, “Əmniyyəti pozmax” və İslam Cumhuriəti ziddinə təbliğat aparmax” dir. Amma, nəhayətdə, hakim Həmlibər onu “Azərbaycan Tələbələrinin Hərəkətı” ünvanındada ki bir veblogı yaratması və idarə etməsi ittihamı ilə onu məhkum etmişdi.


Keçən günlərdə, Azəri tələbələrinə basqi daha da çoxalıbdır. O cümlədən bir neçə universitə tələbısinə dərs oxumaq izni verilmeyib.

Friday, September 4, 2009

تاریخی جدید، برای ملت های قدیمی




اصل این نوشته در نشریه کاغذی "حیدربابا" در تورونتو - کانادا منتشر شده و در آدرس زیر موجود است:

با تغییر کلمات و نام ها،
تاریخ جدید، برای ملت های قدیمی می سازند



انصافعلی هدایت
روزنامه نگار و تحلیلگر مسایل ایران
کانادا – تورنتو
25 July 2009


آیا کلمه ها تنها ترکیبی از چند حرف و یک معنی ساده هستند یا در درون آن ها هیجان، احساس و زندگی، گذشته و تاریخ، قضاوت و نوع نگرش به آن موضوع خاص یا آن مفهوم نهفته است؟

دکتر مهدی محسنیان راد؛ استاد دانشگاه و یکی از برجسته ترین محققان "معنی شناسی" در مجامع علمی و تحقیقاتی ایران است. او در یکی از کتاب هایش با عنوان "ارتباط شناسي: ارتباطات انساني(ميان فردي، گروهي و جمعي)" می گوید؛ هر کلمه ای را که در نظر بگیرید، دارای یک یا چند معنی علنی و قابل فهم است. این معناها در لغت نامه ها و دایره المعارف ها نوشته شده اند. اگر کسی معنی یک واژه را نداند، با مراجعه به لغت نامه ها و دیگر منابع، متوجه معنا و مفهوم یا مدلول کلمه خواهد بود.

آیا مدلول کلمه تنها به آن چه در این نوع از کتاب های مرجع نوشته شده است، برمی گردد؟

دکتر محسنیان راد پاسخ می دهد که نه! یک خارجی که لغت نامه ها و دایره المعارف های مربوط به یک ملت دیگر را بخواند، تنها به معانی ظاهری کلمات پی می برد. اما از هیاهویی که در پشت آن چند حرفی که یک کلمه را تشکیل داده اند، غافل و بی خبر می ماند.

در این تئوری، هر کلمه، تعدادی معنی ارزشی ولی پنهان هم دارد. این معنی ها، به رابطه احساسات، هیجان ها، قضاوت ها و داوری های آن شخص و آن جامعه بر می گردد.

به عقیده او، هر کدام از واژه ها در دو انتهای یک خط با دو برداشت و قضاوت متضاد قرار دارند. یعنی به درجات متفاوت، در جهت ضد هم، قرار می گیرند. به عنوان مثال، به کلمه های زیر دقت بفرمایید:

1. سرما 2. شب 3. مادر 4.اندیشه 5. باجی 6. دیل 7. بیزیمدیر 8. سماور 9. یارو
10. عشق

در کلمات بالا، از واژه های دو زبان ترکی و فارسی استفاده شده است. کلمه ها ممکن است برای فارس زبان یا برای ترک زبانان بی معنی باشد. یک ترک یا فارس، برای درک معنی ظاهری و لغوی آن کلمه، به دیکشنری مراجعه می کند و از "چیستی" دلالت آن، سر در می آورد. اما نمی تواند به سوال های زیر پاسخ دهد:

برای پاسخ به سوال های زیر کافی است که یک خط بکشید و آن را به ده قسمت مساوی تقسیم یا مدرج کنید. در یک سر آن، یکی از طرفین سوال و در راس دیگر، معنی دیگری را قرار دهید. در وسط این محور هم نقطه یا صفر بگذارید. آنگاه، به هر کدام از ده کلمه بالا، در روی آن خط یک نمره بدهید.

واژه "سرما" (و دیگر کلمه هایی که در بالا نوشته شدند) در ذهن شما کدام یک از دو سر محور را بر می انگیزند؟

آتشین <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> سرمایی
روشنی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> تاریکی
تیزی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> نابرندگی
گروی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1---- چند ضلعی
و ...

چند محور دیگر از این دست محورها (که البته تعداد آن ها محدود است.) وجود دارند. همان طور که ملاحظه می کنید، این دو جهت مخالف هم محورها، همان معانی هستند که شما در دیکشنری ها پیدا نمی کنید. آن ها محصولات فرهنگی، قضاوت های جامعه و زبانی هستند که شما در آن رشد کرده و آن ها را بدون این که آگاه باشید، از محیط اطرافتان گرفته اید. شما با این نوع قضاوت ها و داوری ها، زندگی می کنید.

شما به راحتی و بر اساس آموخته هایی که از خانواده، جامعه گرفته و شاید هم خودتان تجربه کرده اید، می توانید بگویید که کلمه "مادر" سرد است یا گرم؟ روشن است یا تاریک؟ تیز است یا تیز نیست؟ گروی است یا دارای چند ضلع است؟ و ...

آتشین <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> سرمایی
روشنی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> تاریکی
تیزی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> نابرندگی
گروی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> چند ضلعی

در مورد "شب" چی؟ شب، سرد است یا گرم؟ روشن است یا تاریک؟ تیز است یا تیز نیست؟ گروی است یا دارای چند ضلع است؟ و ...

آتشین <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> سرمایی
روشنی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> تاریکی
تیزی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> نابرندگی
گروی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> چند ضلعی

"اندیشه را در کجای این محورها می گذارید؟ "اندیشه"؛ سرد است یا گرم؟ روشن است یا تاریک؟ تیز است یا تیز نیست؟ گروی است یا دارای چند ضلع است؟ و ...

آتشین <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> سرمایی
روشنی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> تاریکی
تیزی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> نابرندگی
گروی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> چند ضلعی

"باجی"؛ آیا برای شما فارس ها این مفاهیم را دارد؟ یا تنها برای کسانی که با آن بزرگ شده اند، این معانی را دارد؟ "باجی" را هم روی همین محورها بگذارید. "باجی" سرد است یا گرم؟ روشن است یا تاریک؟ تیر است یا تیز نیست؟ گروی است یا دارای چند ضلع است؟ و ...

آتشین <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> سرمایی
روشنی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> تاریکی
تیزی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> نابرندگی
گروی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> چند ضلعی

"دیل"؛ یعنی چه؟ فارس زبان ها می توانند معنی آن را در لغت نامه ها پیدا کنند اما آیا می توانند به آن، در روی محورها نمره بدهند؟ تلاش بکنید تا ببینیم چه اتفاقی می افتد؟ "دیل"؛ سرد است یا گرم؟ روشن است یا تاریک؟ تیز است یا تیز نیست؟ گروی است یا دارای چند ضلع است؟ و ...

آتشین <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> سرمایی
روشنی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> تاریکی
تیزی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> نابرندگی
گروی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> چند ضلعی

"بیزیمدیر" چیست؟ از کجا می توان مدلول آن را بدست آورد؟ آیا کسانی که در فرهنگی بزرگ شده اند که این واژه در آن ها جایی نداشته، می توانند به آن بر روی محور ها نمره بدهند؟ "بیزیمدیر:

آتشین <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> سرمایی
روشنی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> تاریکی
تیزی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> نابرندگی
گروی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> چند ضلعی

"سماور" چیست؟ ما از واژه "سماور" یک وسیله ای در ذهن داریم اما باید بدانیم که سماور کلمه ای است که در زمان امیر کبیر وارد ایران شده و روسی است. ای بسا که معنی واقعی آن برای ما، روشن نیست. می توان مدلول "سماور" را از لغت نامه ها بیرون کشید ولی احساساتی که در پشت آن، برای روس ها نهفته است، برای ما روشن نخواهد شد. اگر ما بخواهیم به آن نمره بدهیم، قضاوت ما مانند قضاوت روس ها نخواهد بود. با این حال، "سماور" هم برای ما دارای معانی خاصی است. سماور:

آتشین <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> سرمایی
روشنی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> تاریکی
تیزی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> نابرندگی
گروی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> چند ضلعی

مثالی می زنم. همه ما می دانیم که زبان عربی در همه زبان های مسلمانان، بیش از آن وارد شده است که بتوانیم آن ها را از آن زبان ها به بیرون بکشیم و زبانی خالص درست کنیم. این گونه تلاش ها، علمی نیستند و از نوعی تعصب خشک حکایت می کنند. با این حال، کلمات عربی، معانی متفاوتی به غیر از معانی ای که در زبان عربی دارد، در جوامع مسلمان دارند. "اکرم" در اغلب زبان های عربی برای نامیدن یک مرد، بکار می رود. در ایران برای زن ها معین شده است. "شرف" نامی است که بعضی ها برای خانم و بعضی ها برای آقا بکار می برند. "گل آقا" باید نامی مردانه باشد اما در آذربایجان ایران برای خانم ها گذاشته می شود.

"یارو" چی؟ آیا همان قدر که برای فارس زبان ها روشن است، برای ترک ها هم روشن است؟ "یارو"؛

آتشین <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> سرمایی
روشنی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> تاریکی
تیزی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> نابرندگی
گروی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> چند ضلعی

"عشق"در کجای آن محورها قرار دارد؟ "عشق

آتشین <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> سرمایی
روشنی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> تاریکی
تیزی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> نابرندگی
گروی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> چند ضلعی

همان طور که ملاحظه می فرمایید، واژه ها معانی پنهانی دارند. این معانی ساخته یک لحظه و آن، نیستند. از یک تاریخ و گذشته ای برخورداراند. به فرهنگی وابسته اند که ممکن است متفاوت از فرهنگی باشند که از آن آمده اند. اما برای خود، جایی در میان احساسات مردم ساخته اند.

این معانی از کوچه های پر پیچ و خم تاریخی دور دور یا نزدیک، گذشته اند. تلخ کامی ها دیده اند. شادکامی ها چشیده اند تا مانند یک آدم، با مجموعه ای از احساسات، ساخته شده اند.

برای همین است که ما احساساتمان را با آن ها بیان می کنیم. نوشته های ما اگر آن احساسات را با خود به خوانندگان یا شنوندگان، منتقل کنند، نوشته های موفقی خواهند بود و گر نه، کلماتی خواهند بود که "از دل بر نخواسته اند تا لاجرم بر دل نخواهند نشینند!" و ارتباط ناقص و یک طرفه خواهد شد.

من می خواهم به مجموعه محورهای آقای دکتر محسنیان راد، چند محور دیگر را هم اضافه کنم. البته که محورهای من بر مبنای اصول علمی تایید نشده اند و شاید به سادگی بتوان آن ها را رد کرد ولی برای روشن کردن هدف مقاله، مفید خواهند بود.

"یارو" تازه است یا قدیمی؟ خودی است یا بیگانه؟ می شناسم یا نمی شناسم؟

"یارو":
تازه <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> قدیمی
خودی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> بیگانه
می شناسم <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> نمی شناسم

برای درک بهتر موضوع به سراغ چند مثال جدید سیاسی، صنعتی یا تکنولوژیک می رویم.

"پروپاگاندا"، "سیاست"، "کامپیوتر"، آپارتاید"، "سوبسید"، "عدالت"، حق" و ...
"پروپاگاندا":

آتشین <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> سرمایی
روشنی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> تاریکی
تیزی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> نابرندگی
گروی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> چند ضلعی
تازه <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> قدیمی
خودی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> بیگانه
می شناسم <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> نمی شناسم

"سیاست":
آتشین <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> سرمایی
روشنی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> تاریکی
تیزی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> نابرندگی
گروی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> چند ضلعی
تازه <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> قدیمی
خودی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> بیگانه
می شناسم <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> نمی شناسم

"کامپیوتر":
آتشین <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> سرمایی
روشنی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> تاریکی
تیزی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> نابرندگی
گروی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> چند ضلعی
تازه <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> قدیمی
خودی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> بیگانه
می شناسم <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> نمی شناسم

"آپارتاید":
آتشین <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> سرمایی
روشنی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> تاریکی
تیزی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> نابرندگی
گروی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> چند ضلعی
تازه <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> قدیمی
خودی <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> بیگانه
می شناسم <----1----1----1----1----0----1----1----1----1----> نمی شناسم

متوجه می شویم که بعضی از کلمه ها با ما مانوس نیستند. در فرهنگ و تمدن ما رشد و شکوفا نشده اند. برای ما غریبه هستند. ما با آن ها و سابقه تاریخیشان، آشنا نیستیم. اما وقتی برای نامیدن وسیله ای یا حالتی و اقدامی، وارد فرهنگ و جامعه ما شده اند، رنگ و بوی جدیدی را گرفته اند. ما با آن ها، با شرایط جدیدشان در جامعه و فرهنگ خودمان، آشنا می شویم. بعد از مدتی، دولتی می خواهد آن ها را از فرهنگ و خاطر ما پاک کنند. اما نمی توانند. چون آن ها زمانی وارد شده اند که جای چیزی خالی بوده است. آن ها وارد فرهنگ و جامعه جدید شده اند تا جای چیزی را پر کنند. حالا دولت می خواهد آن ظرف و ذهن و احساسات پنهان پشت کلمه ها را بی توجه به آن چه ما ساخته ایم، ویران کند.

در حدود بیست سال گذشته، "فرهنگستان ایران" تلاش کرده تا برای تلفن، موبایل، هواپیما، هلیکوپتر، کامپیوتر، و ... که در جامعه ما جا افتاده اند، واژه های جدیدی بسازند. یا نام های جدیدی برای خیابان های زمان شاه ساخته اند اما در اغلب موارد مردم از آن ها استفاده نمی کنند و با نام قدیمی، آن ها صدا می زنند. چرا؟ چون آن واژه ها برای مردم تاریخی دارند. مردم آن ها را می شناسند و برایشان آشناست و غریبه نیست. به آن ها تعلق خاطر دارند. احساساتی برای آن ها ساخته اند.

در این میان، از آغاز حکومت پهلوی ها در ایران تا کنون، حکومت های مرکزی تلاش کرده اند تا اسامی و نام های کوچه ها، خیابان ها، مدرسه ها، پارک ها، نام ادارات، خانه های بهداشت، دانشگاه ها، جاده ها، پل ها، کوه ها، دره ها، دشت ها، صحراها، درختان، گل ها، شکوفه ها، حیوانات وحشی، نام حیوانات اهلی، پرندگان، جوندگان، ساختمان های قدیمی، قلعه ها، تپه ها، رودخانه ها، چشمه ها، برکه ها، سدها، جنگل ها، بوته زارها، معدن ها، کارخانه ها، نام شغل ها، نام جمعیت ها، عنوان شهرها، محله ها، مناطق، روستاها، دهات، قصبه ها، ایل ها، قبیله ها، طایفه ها و ... را تغییر دهند. یا آن ها را به لهجه فارسی در آورند.

چرا چنین کرده اند و می کنند؟
برای این که بتدریج، نام ها و کلمه ها را از زبان و تلفظ محلی و بومی خارج کنند. سپس، وقتی مردم آن منطقه، به تلفظ های جدید عادت کردند و در مقابل آن ها عکس العمل سختی نشان ندادند، آن ها را به تلفط و لهجه فارسی مرکزی برگردانند. تا بعد از یک نسل، تاریخ و معانی ذهنی از آن چه در گذشته بوده، خالی شود. تاریخ کلمه ها و به طبع آن تاریخ سرزمین و ملت، فراموش شود.

کلمات جدید، "خودی"، "آشنا"، " قدیمی"، "گرم"، "برنده"، "روشن" و ... باشند. فرهنگ و تاریخ گذشته منطقه، با حذف آن کلمه ها، از فرهنگ، زبان و احساسات مردم آن منطقه هم حذف شوند. مردمی باشند که تاریخشان را خودشان در طول تاریخ نساخته اند. بلکه سیاست مداران آن ها را در طول چند دهه ساخته و بافته اند.

اندکی نمی گذرد که هم دولت و هم کارشناسان دولتی، مدعی می شوند که همه آن مناطق، از اول، متعلق به مردم زبان خاص(مثلا فارس زبانان) یا قوم و زبان مسلط بوده است. چرا که مردم (به خصوص مردم نواحی روستایی) در مقابل هر نوع تغییری به خصوص تغییر اسامی آن چه در حوزه مالکیت آنان بوده، مقاوم هستند. عدم مقاومت مردم و تلفظ درست واژه ها فارسی نشان می دهد که نام این مناطق از اول، فارسی بوده و این مناطق به قوم فارس تعلق است.

برای همین است که دولت مرکزی تلاش می کند تا اسمی را در آذربایجان و دیگر نواحی ایران از حالت بومی در آورده و به تلفظ فارسی نزدیک کند و در اغلب موارد به طور مستقیم، آن ها را از ترکی و بومی، به فارسی با لهجه تهران برمی گردانند.




* * * * * 

ساواشدا ایکی سوی قیریم سیاستی

  ساواشدا ایکی سوی قیریم سیاستی بو گونکو "94-اینجی گونئی آزربایجاندان باخیش" برنامه سینده اوچ قونو حاقدا سایین اوغوز تورک و انصافع...