İranın Azəri İyalətlərinin Sinamalarinın Durumuna Bir Baxış

Insafəli Hidayət

Journalist və analizor, Kanada

Tel: +1 – 416 – 497 – 8070

Email: hedayat222@yahoo.com

Doğu Azərbaycanda 11 sinama bağlaıb

Mövcud möşköllərə gora, İranın Doğo Azərbaycaninda, geçən 30 ildə sinamaların sayi, 18 sinamadan, 7 sinamiyə yenib və sayın uzu aşağa gəlməsinin davamıda var.

Şərqi ya doğo Azərbaycanın honər ya incə sənıtlırinin rəyisi: Həsən Nəcəfi dedi: sinamaların binalarının kohnə oldoğo öcön, az qalır ki bu kultur mərkəzlərinın hamısı baglansınlar.

O artırdı: cun iyalətin devlət məqamları, Şərqi Azərbaycanın sinamalarında ilan prablımlara iltifat etmirlər, bu bolğədə olan kultor mırkəzlərinin bağlanması goz onondədi.

Keçmış illərdə, baglanan sinamaların ikisi satılmışdı. Alanlar, sinama binasin yıxıb vı yerində bir ticarət mərkəzi dozəldiblər.

Nəcəfi bir Təbriz həftəliyinə deyir: devlət məqamlarının bir iddəsi gudurlər tab u ki sinamalar bi birinin arxasıcan, çoroyob, yıxılsınlar ta onlar oların yerinə ticarət mərkəzi vorsunlar.

Sinama bir kultor mərkəzi və kütlənin bir onəmli və əsli ehtiyacıdır. Amma Nəcəfinin dediyinə əsasən, “devlət adamlarının etiqadı yoxdor ki bu cor koltor fəzası (Space) şıhırı ayitdi.

Azərbaycanın sinamalarının dürumu o qədər pisdir ki səsi çıxdı və bayis oldu ki Tehranın Sinamadarlasrının Əncoməni tərəfindən bir nrçə nomayəndə Təbrizə və Ərdəbilə səfər etsinlər. Bu səfər neçə il bu dürümü gormədim tutandan sonar uz Verdi.

Deyılı ki sinamalardan goroşdə sonar olar bir tənqidli raporda hazırleyib və Tehrana veriblər.

Mohəmmədriza sabiri: Sinamadarların Əncoməninin sozçosü Mehr xəbər ağentiliyinə dedi: biz Ərdəbil və Şərqi Azərbaycanın sinamalarından goroş apardix. Bu iki iyalətin sinamalarinin ən lazim olan əşyaları belə yoxdu.

O sozonə beylə davam verdi: Təbrizin sinamalarının yaxşi dorumu yoxdo. Hətta səndəliyə. Səs və filimin gorontosodə tamaşaçılara lazim olan əndazədə deyil.

Şərqi Azərbaycanın İncə Sənətlərinin Rəyisi: Nəcəfinin etiqadı var ki olarin tənqidlərinin peykanı, gərəkki Bu iyalətin başdaki məqamların tuşlasın. Niyə ki geçən illərdə 30 dan əlavə məktqb olara yazılıb. Məktublarda həm moşkollər həmdə yollar, gostərilib. Məələsə, indiyə dək Azırbaycanın sinamalarının kutu (pis) dorumuna yetişmeyiblər.

Fars: xəbər ağentiliyi, İranın Kultur nazirliyinin moavini: Mohəmmədriza Cəfəriye Cilvənin dilindən yazər ki “Bu nazirlik indiyədək 85 sinamani səlqə sahmana salıb və modern edib və xalqın uzunə açib.

Şərqi Azərbaycanın honərinin rəyisi bu konuda dedi: Şərqi Azərbaycanın sinamalarına, geçən 30 ildə bir qıranda devlət bodcasından xərc olmeyıb.

O əlavə edir: bodca mpşkolondən əlavə, sinamaların molkiyyət sənədləri bir para ayrı inistitut ya nəhadlardadır və oları honər mərkəzinə vermirlər.

Saqi həftəliyi yazdı: Şərqi Azərbaycanın sinamalarinın vəzi o qədər pisdir li istandarddan düşüb. Iki il evvəl, Dalbi səs sisyimi alıblar. Amma sinamaların malikiyyət sənədləri olmadiği uçun yeni imkanlardan sinamalarda istifadə olonmor.

İranın movcud qanunları əsasına, malikiyyət sənədi olmasa, devlətin bodcalarından. Incə sənətlər mərkəzlərin yenilətməkdə, faydalanabilməz.

Nəcəfi-nin sozonon şah beyti bud or ki “Bu şəhərin kultorrol məsullarınin sinamaya heş etiqadlari yoxdu.

Təkcə uç sinama Zəncan İyalətində açıqdır

İndiki zamanda bir sinama”Əbhər” şəhərində və uçudə “Zəncan”ın ozondə var ki təkcə ikisi açıqdir.

30-lar və 40-ların (1950-1960) ortalarında, Zəncanda 3 sinama açıldı. O zamandan indiyə dək hətta bir sinama da olara artılmeyib.

Bir Zəncanlı gənc director (kargərdan)-on fikricən, Zəncanda sinamiyə gedənlərin sinni 18 nən 30 arasındadi. O deyir: Sinamiyə gedənlərin bir çoxo, o filimləri sevirlər ki gulməli və komrdik olsunlar. Tıəcrobə gostərib ki mənalı və çox fəlsəfəli filimlərə maraq az gostərilir.

Mehran Bəy Firuzbəxt ki bir gənc

Zəncanlı direcrotdu bu movzuda ki niyə Zəncanlılar sinamiyə və tiyatora getmirlər, deyir: O filimlər ki bu son zamanlarda dozəlinir, yeni nıslin və ziyalıların ehtiyaclarına cavab vermeyib və vermirdə.

Ozonon təəssofon bildirərək, deyir: çox təəssoflodo ki bizim filim duzəldənlərimiz oz tamaşaçılarının ağızlarının dadın bilmirlər.

Firuzbəxt əlavə edir: bizim filim düzəldənlərimiz bir tərəfdən elə filimlər dozəldirlər ki xaq olari məzhəkə edir ya da eylə filimlər dozəldirlər ki hatta yüxarı savadlılarda oları düşünməyə qadie deyirlər.

O Zəncanın filim dozəldənlərindən himayənin olmasına barmaq qoyaraq deyir: Zəncanda directorlar, hər tərəfden basqı altındadılar. O lara hər yerdən əziyyət verilir. Nə təkcə oların ayaqlarının onondən bir daş gotorolmor bəlkə bir daşda olarin ayaqlarının ononə atırlar.

Firuzbəxtin fikrinə əsasən, Zəncanlı filimçilər bir yerdə duroblar və irəliləmirlər. O bu barədə deyir: hər kimin ki sinama movzularında bir fikri vı çıxarı var, Zəncanı boşlor, gedir. Niyə ki bürdakı yollar bağlı və dardı.

Batı Azərbaycanin 19 sinamasından, 7 açıqdir

İranın Ayətollah Xomeyninin liderliyinən olan islam inqilabından evvəl, Bati ya Ğərbi Azərbaycanda 19 sinama variydi. Amma indi təkcə 7 sinama açıqdi ki olarda yarı candılar.

Bu halda xəbər gəldi ki həmən 7 yarı can sinamaların uçunun bağlanmasınında hokmodə verildi.

Bu hokum, Ğərbi Azərbaycanin İslami Təbliğat mərkəzinin İncəsənətləri bölömönön rəyisi verib. Həmən hokm deyir ki Xoy şıhırinin “İran” və “İnqilab” sinamaları və Səlmas şəhərinində “Sədi” sinaması bağlanmalıdır.

Kultor və İrşad idarəsinin sinama bolomonon moavini: Hoseyn Pənahi deyir: Səlmas şəhərinin təkcə bir sinaması var ki gündə ona 4 nəfər gedir.

Pənahi əlavə edir: Ğərbi Azərbaycan İyalətinin 17 şəhəri var ki oların dordonon sinaması var.

Onon dediyinə əsasən; sinamaların əşyalarının kohnıliyi vı istandard olmaması və birdə sinama salonlarının az olması bayıs oloblar ki sinamiyə gedən az olsun.

Bu halda xəbər gəldi ki həmən 7 yarı can sinamaların uçunun bağlanmasının hokmodə verildi. Bu hokum, Ğərbi Azərbaycanin İslami Təbliğat mərkəzinin İncəsənətləri bolomonon rəyisi verib. Həmən hokm deyir Xoy çıhırinin “İran” və “İnqilab” adlim sinamaları və Səlmas şəhərinində “Sədi” sinaması bağlanmalıdılar.

Deyilir ki İnqilab sinaması Mehr ayının 15 den (Oktobron 8) eybləri dozəltmək uçun baglanıb. Bu hokmodə deyilib ki Xoyon şəhərinin İnqilab sinamansın, dayanaqli (moqavim) , təmir etmək və yeni təzgahlar qoymax lazimdir.

Bir ayrı tərəfdən, boyamalidir. Moblün və səndəliyələrin, iç dekorasyonon, iliktirik kabloların, qapılarin, və bir soro imkanlarin və lazi olaəşyalarin deyişməli ya yeniləməlidir.

Bu sinamanın bir işçisi Saqi Həftəliyinə dedi: Bu hokm bir bahana dir ta Xoy şəhərinində sinamasın, Ğərbi Azərbaycanın o biri şəgərlərinin sinamalarına tay bağlasınlar.

Bir Ayrı işçə həmən dergiyə deyib: yalan deyirlər ki istirlər Xoyon sinamasın təmir etsinlər. Çun bizim gəlirimizi verməyə imkanları yoxdu, istir lər buranı bağliyələr. Bir zərrə bizim fikirimizdə deyirlər. buna gorada birzı İş İdarəsinə yazıblar.

Bir ayrı işçi deyib: doğordan istəsələr ki sinamanı tımir edələr, biz ozomoz, qollarımizı çırmalarix və işlərik. Niyə ki bizim omoromoz bu sinamada geçib. Onlar istirlər bizi oynadalar.

Momkondo ki heş vaxt açmasınlar. Xoyon İnqilab sinaması o halda bağlanıb ki onlda olan tükanlar hələ açiqdılar.

Qeyd etməlidi ki bu uç sinamanın bağlanmasinən, Urmiyyə şəhərindən sonar, Ğərbi Azərbaycanın tamam şəhərlərinin sinamalari bir bir bağlandilar. “İran” sinamasi, Batı ta Ğərbi Azərbaycanın birinci sinamasiydi ki 1310 (1931) yola doşmoşduo.