İnsafəli Hidayət: "Dini rejim bərqərar olduqdan sonra Xomeyni keçmiş tərəfdarlarını, siyasi rəqiblərini əzməyə başladı"Tofiq Türkel: "İslam inqilabından sonra da Azərbaycan türklərinə qarşı repressiv münasibətin dəyişməyib"
Turqut
Bu həftə İran İslam İnqilabının 30-cü ildönümü tamam oldu. Rejimin ölkə daxilində və xaricində yeritdiyi siyasət beynəlxalq gündəmdə başlıca yerlərdən birini tutur. Aparıcı Qərb dövlətləri İranın nüvə proqramından və terrorizmə sponsorluq etməsindən dərin narahatlıq keçirir. Digər tərəfdən, İran daxilində ölkənin etnik azlıqları və qadınlarla rəftar insan hüquqları təşkilatlarının müntəzəm qınaqlarına tuş gəlir. İnqilabın irsini və İran cəmiyyətinə təsirlərini öyrənmək üçün Kanadada yaşayan güneyli jurnalist İnsafəli Hidayət və tarixçi Tofiq Türkelə müraciət etdik. Güneyli jurnalist İnsafəli Hidayət inqilabda Azərbaycan türklərinin oynadığı roldan danışaraq bildirdi ki, şah dönəmində soydaşlarımıza qarşı diskriminasiya, repressiya geniş hal almışdı: "Rza Pəhləvinin ölkədə apardığı sosial islahatlar əksəriyyəti dindar iranlıların heysiyyatına toxunurdu. Həmin vaxt şah rejiminə qarşı etiraz aksiyaları öncə yalnız Tehranı əhatə edirdi. Sonradan İraqa mühacirət etmiş ayətullah Ruhulla Xomeyni Güney Azərbaycanda böyük nüfuza malik olan ayətullah Şəriətmədari və ayətullah Xoyei kimi dini liderlərin dəstəyinə arxalanaraq öz inqilab platformasını İranın başqa guşələrinə yaymağa başladı. Amma İranda islamçı rejim bərqərar olduqdan sonra Xomeyni keçmiş tərəfdarlarını və siyasi rəqiblərini əzməyə başladı. Ölkədə tətbiq olunan dini rejim və qadağalar insanların geniş kəsimində ikrah hissi doğurub. Nəticədə İslam İnqilabına bəslənən ümidlər çoxdan boşa çıxıb. Siyasi azadlıqlardan əlavə, sosial azadlıqlarını itirmiş bir çox iranlılar vətəni tərk edib.
Tarixçi Tofiq Türkel isə İslam İnqilabından sonra Azərbaycan türklərinə repressiv münasibətin dəyişmədiyini vurğuladı: "Etnik azlıqlarla rəftarında rejim daha çox repressiv üsullara və basqılara üstünlük verib. Güney Azərbaycanda vüsət alan etiraz dalğası da məhz bu növ siyasətin nəticəsi idi". Onun sözlərinə görə, İslamı rəhbər tutduğunu elan edən rəsmi Tehran əslində dövlət siyasətində tipik avtoritar qurum kimi davranır. Azərbaycanlıların ana dilində təhsil hüququ və başqa insani- mədəni hüquqları ciddi şəkildə pozulmaqda davam edir. Eyni zamanda yürütdüyü xarici siyasətdə fars şovinist rejimi müsəlman icmasının maraqlarını deyil, öz qüdrətini qoruyur".
No comments:
Post a Comment