کیتاب اوخومالییق: سومورگه‌چی و سومورگه‌لشتیریلن‌لر - 26

 کیتاب اوخومالییق: سومورگه‌چی و سومورگه‌لشتیریلن‌لر - 26

یازار : آلبرت مئمی 

03.06.2011

بار دیگر یک صفحه در رابطه با "استعمارگری و مستعمرگی" بخوانیم و آگاه شویم که بدون رهایی از سیستم شستشوی مغزی، نمی توان از استعمار  و مستعمره شدگی فکری و مغزی خلاص شد.

انصافعلی هدایت

https://www.instagram.com/tv/CeWvUtEFMtV/?igshid=YmMyMTA2M2Y=

یازاز دئدی: "سیاسال ده یرلرینی تمللرین ترک اتمه لی ایدی. احتیمال داخیلینده گوردویونوز قیسمن اوتوپیک شئیلردن ده واز گئچمه لی ایدی. آیدین یادا ایرلیجی بورژوازی کندیسی ایله سومورگه لشتیریلن آراسیندا کی انگللرین اونمینی ایتیرمه سینی آرزولایابیلیر."

یازار بورادا بیر سولچو دوشونجه لینی میثال ووراراق گوستریر؛ اگر بیر کیمسه کندی ایدئولوزیسیندن سومورگه میللتینه طرف قایئرسا، ان باشدا سیاسال تمللرینی ترک اتمه لی دیر. بو میثالی گئنیشله درسک، دئمه لی اولار، اگر بیر پانفارس پان ایرانچی سومورگه لردن بیرینده سومورگه اینسانلارینا یاخینلاشئرسا، اونلاری ده یرلرین قبول ادیرسه، اونلارلا یول بیر اولورسا، بو بیرئی بیئنینی یئخانمایئنا بیر درجه یه دک آنلامیش. او سیستیمین اتکیسی آلتیندان قورتارماق یولونا دوشموش. بونون ائوچون، ان اونملی دئییشمه اونون سیاسال باخیشلارینین تمه لی دیر.

بو سوزون اونمین دانماق اولماز. چون بئیین یئخانمانین توم ائتکیلریندن قورتارماق اولومسوز گورونور. بئیین یئخانما هر بیر بیرئیین و توپلومون ائوزرینده چوخ اوزون ایللر و چوخ درین لرده، ایچین قارانلیقلاریندا همده چوخ گیزلین اتکی لر بوراخمیش. کندی تجروبه مه دایاناراق بیلیرم کی بلکه بیر عومور بویو بئله بئیین یئخامانین درین اتکیلریندن قورتارماغا یئتیشمز. آمما سیاسال، توپلومسل، دیلسل، دینسل، گولتورل و توم باشقا ساحه لرده بئیین یئخایان سیستیمین تمل دوشونجه لری ایله قارشی دورماق ان اونملی باشلانقیج دیر. اونملی باشلانقیجلا باشلارسا، هر گون بیر آز بئیین یئخاما سیستیمینین اتکیلرین چورودر. هر گون بیر آز کندینه ائوزگورلوک قازانار. بلکه او گون گله یا گلمییه کی توم ائوزگورلویون قازانسین لاکین بو یونده یورومک ائونملی دیر. 

نییه کی بئیین یئخاماق سیستیمی تکجه بیلگیلره دایاناراق ایشلرین ایرلی آپارمامیش. بلکه بیلگیلر ایله دویقولاری، سئوینجلری، کدرلری، قم قوصصه لری، عاشقی، نیفرتی، دوشمانلیقلاری، دوستلوقلاری، گولوشلری، آغلایئشلاری، گوز یاشلارین، زورلوقلاری، قولایلئقلاری، ائوپوجوکلری، یارالاری، قانلارین آخماسین، آیریلیقلاری،  یاخینلاشمالاری، ائورک بیرلیکلرین، باریشیقلاری، کوسوکلوکلولیلری ب بئیین یاخاما ایله قورئشدیرمیشلار. چون اونلار بیلیرمیش لر کی "مئقدیلا" دئدیکلری بئیین پارچاسی، بئیینین ان تملی دیر. مئقدیلا آنا قارنئندان دورد-بئش یاشئنا دک توم دویقولارین یئغیلمیش مرکزی دیر. بو دویقوئلار هر بیرئیین عومور بویو کیشیلیگین شکیللندیریر. بو یاشدا، اوشاق بیلکی ابله یاخجی، پیس، آجی، دادلی و ... آراسیندا فرق قویابیلمز. اونلاری بیربیریندن آیئرت اده بیلمز. دیل، دوشونجه گلیشمه میش. بوندان دولایی، ساده جه دویغولاری آلار. بوندان دولایی دیر کی اینسانین تملی، عاغیللیلیق دئییل. دویغوساللیق دیر. عاغیل، هر زامان ایکینجی، ائوچونجو روتبه ده اورتایا چیخابیلیر. آن باشدا گلن سه، دویقولار دیرلار.

بو یاحه نین بیلکینلرینین وئردیکلری بیلگیلره دایاناراق، اگر بیرئی بیر حادیثه یه معروض قالا، عاغلین یادا توم حافیظه سین ایتیره یا عاغلی گئده گله، او بیرئی دورد -بئش یاشیندان آشاغایا دونر و او زامانی یاشار.مثلا، آلزایمیر خسته لری، آغلییلارین الدن وئررکن، ان اوشاقلیق دئورینه دونر. بئله گورونور کی او بیرئی التمیش، یئتمیشف سکسن، دوخسا، حتتا یوز ایل ائونجه یه دونور. نه دن؟ چون بئیین ده اولان بیلگیلر، دئنئییملر، تجروبه لر ایترکن، مئقدیلا آپ آیدین اورتایا پیخار. بونا بنزر میثال، بیلگیسایارلاردا اولان ان کیچیک حافیظه دیر. او زامان کی "بک تو فاکتوری" ادیرسینیز، بیلگیلرین تومو اوندان سیلینیر آمما بیلگیسایاردا بیر چوخ کوچوک حافیظه وار کی اونو یئنیدن یولا سالئر و اینترنتده، کندی یازئلیمینی بولارا، یئنی دن بیلگیلری الاراق، کندینی دولدورور.

 اوزون سئوزون قئسساسی، بئیین یئخاما سیستیمی بیلگیلری خالیص بیلگی اولاراق وئرمز. ایستدیگی بیلگیلری، دویقولارا بوکرک، مئقدیلاداکی تاتلی تاتسیز دویقولاری آیئلدار. ائوزلرین اونلارا باغلایاراق، قالارقیلیق قازانیرلار. بونون ائوچون، بیرئیلرین بئیین یئخانمایا بلگین اولمالاری، اونلاری بو سیستیمین چاتاللاریندان بوراخاماز. چون اونلار دویقولارا بورونموشلر. سیز بیلگیلر ایله اوغراشئرکن، دویغولار ایشلرین یاپار. لازیم اولان آندا اورتایا چیخار. حایئف اولسون کی اینسانلار، بیلگیلرین دئییشمه یادا سیلمه، یئنیله مه قودرتینه صاحیبلر آمما گیزلین دویقولارینا زورلاری چاتماز. دویقولاردا، بیرئیلرین دوشونجه لرینه، یول تونتملرینه، ایشلرینه، یاپاجاقلارینا، یاپمایاجاقلارینا، خیاللارینا، اتیستکلرینه، ایراده لرینه کندی بویالارینی وورارلار. حتتا بیر چوخ زاما بئله، عاغیل دئدیکلری گوجو بئله اسیر آلارلار. بوندان دولای دیر کی بیر پارا یاپاجاقلار، یاپمیه جکلردن سونرا پئشمان اولاریز. بونون ائوچون دور کی سومورگه چیلیک دوشونجه سیندن قاچان بیرئی، ساده جه تمل دوشونجه لری ترک ادیرسه، میللتچیلیگه دونوش یاپار و هر گون بو یولدا ایرلیلر.

یازار، بورادا "آیدن"لاردان سئوز ائدیر. آیدین، آیدینلیق، آیدینلاشماق،، هابئله آیدینا قارشی قاوراملارین هره سی بیر تیپ یا دسته بیرئیلردندن سئوز ائدیر کی توپلومدا یاشیرلار. بونلان بئله کی بیرئیلرین هره سی ائوزونه بیر موتشخخیص و توم بیرئیلردن فرقیلی دیر آمما بیر پاره دوشونجه لرده، تاوئرلاردا، داورانئشلاردا، یاناشمالاردا، اوزاقلاشمالاردا، سئومکلرده، آجیقلانمالاردا، کندینه اینانماقدا، کندینه اینانماماقدا، باشقالارینا اینانماقدا، باشقالارینا اینانماماقدا، عوصیانچیلیقدا، باشی آشاغالیقدا، یول یونتم بیلمکده، تقلید ائدیجی، آزادلیقچی، بئیین یئخانمیشس، بئیین یئخایان، بئیین یئخاماغا عوصیان ائدن، توپلوما باغلی اولان، توپلومدان سربست اولان، فورصتچی، یالتاق، مانقورد، ساتقین، دوشونمز، دوشونور، فایداچی، شر، کندینی دوشونن، توپلومو دوشونن، لیدر یا ائونجول، ساوادلی، ساوادسیز، خیین، خادیم، وطنچی، میللتچی، ائلچی، اوباچی، هورهورو مذهب، یئلچی، اوستوراقچی، فارسچی، تورکچو، ایرانچی، آزربایجانچی، تورانچی، بیلگین، بیلگیچی، بیلگیسیز، ائویرتمن، خوجا، اویرنجی، ایرلیجی، گئریجی، دینچی، تاریخچی، تغللوبچو، صاف-ساده، قورخاق، جسور، قاچقئن، سئغئنماجی، سئغئناق، چکیجی، ایتیجی، خیالچیلیق، رویاچیلیق، ایشلک، تنبل، تنقیدچی، یارادیجی، اوحوجولوق، ایناناللیق-قبوللایئجیلیق، شاعیرچیلیک، اویناقچیلیق، قازانچیلیق، هاواچیلیق (هاوا توتارسا، بیر ایشه قالخار)، خبرچیلیق، کوشکولوقچولوق، سورقوچولوق، بیلیجیچیلیق (فاضیللیک، هر شوییه بیر دلیل گتیرن، بیله رک، بیلمییه رک دانیشان)، تای قاوراملاردا بیرئیلر بیر بیرلرینه آز چوخ بنزرلری وار.

باتئلئلارین "آیدین" قاورامی وهابئله بو قاوراما یاخین آمما فراقیلی سئوزلری وار. بورادا اونلاری گوستریب، سونرا ائوز توپلوموموزدا یایقین اولان بیرئیسل یادا توپلومسال، هابئله کیتله سل تیپلری آچیقلامایا چالیشئرام.

آیدین، فارسجادا "روشنفکر" سوزونه چئوریلیر. اینگیلیسجه ده بو قاورامی بیر سئوز ایله آنلاشدیرماق ایسته مزلر. بلکه بو قاورامین درجه لرینه و ایشله کلیگینه باغلی سئوزلر تیکیبن، قاوراملار یارادیبلار. بیرده بو قاوراملارین ترس یونلری وار.

 Enlightened; having or showing a rational, modern, and well-informed outlook. :آیدین

Understanding; the ability to understand something; comprehension. آنلایئش

Insight; the capacity to gain an accurate and deep intuitive understanding of a person or thing. ایچ ائوزونو آنلاماق، ایچ گورو، سئزمه، کاوراما، فراست، عیرفان، ووقوف

Education; the process of receiving or giving systematic instruction, especially at a school or university. ائیتیم، ائویرتیم، تربیه، تحصیل، یئتیشتیرمک، یئداقوژی، عیرفان، عیلیم، معاریف، تدریس

Learning; the acquisition of knowledge or skills through experience, study, or by being taught ائویرنمک، بیلگی، عیلیم، معاریف، ائیتیم، عیرفان

 knowledge; facts, information, and skills acquired by a person through experience or education; the theoretical or practical understanding of a subject  بیلگی، بیلیم، تجروبه، معلومات، خبر، آنلایئیش، قاوراما، ووقوف

Awareness; knowledge or perception of a situation or fact, concern about and well-informed interest in a particular situation or development. فارقیندالیق، بیلینچلنمک، بیلینیرلیک، بیلینچ، اویانیقلیق، خبردار، فرقینه وارماق، وارلیغینی فرق اتمک،  آیریمساما

Information; facts provided or learned about something or someone, what is conveyed or represented by a particular arrangement or sequence of things  عیلمی ووقوف، بیلگی، بیلدیریشیم، ایددیعا، معلومات، خبر

Erudition; the quality of having or showing great knowledge or learning; scholarship بویوک ووقوف، عالیملیک، چوخ گئنیش و چئشیتلی بیلگی، بیلگینلیک، بیلگه لیک

Wisdom; the quality of having experience, knowledge, and good judgment; the quality of being wise, the soundness of an action or decision with regard to the application of experience, knowledge, and good judgment, the body of knowledge and principles that develops within a specified society or period. آکیل، عقل، عاغیل، بیلگه لیک، حیکمت، عاغیللیلیق، دیرایت، 

Instruction; teaching; education, detailed information telling how something should be done, operated, or assembled. اویرتمک، یورنگه، اویرتیم، تعلیمات، آچیکلاما، بیلگی، درس، تعلیم، یونلندیرمک، امیر، ایضاحات، ایشلم، کوموت، 

Teaching; the occupation, profession, or work of a teacher, ideas or principles taught by an authority. ائویرتمنلیک،  ائویرتمک، ائورتیم، ایلکه، تلقین، ائورتیلن شئی، تعلیم، درس، ائیتیم

Illumination; lighting or light, the art of illuminating a manuscript, clarification. آیدنلاتماق، ذهین آچماق، آیدینلیق، تنویر، آچیقلاما، ائشیکلاندیرماق، 

Edification; the instruction or improvement of a person morally or intellectually. اخلاقینی دئوزلتمک، اخلاقینی یوکسلتمک، بیلگی وئرمک، آیدینلاتماق، ائیرتمک، یئتیشدیرمک،  تربیه اتمک

Awakening; an act or moment of becoming suddenly aware of something. اویانیش، اویاندیریجی، اویانماق، فرقینه وراماق، اویاندیران، دیریلیش، یئنیدن جانلانماق، ایکاز

Culture; the arts and other manifestations of human intellectual achievement regarded collectively, the customs, arts, social institutions, and achievements of a particular nation, people, or other social group. کولتور، مدنیت، حارث، ائورتمک، یئایشدتیرمک، گلیشتیرمک، مدنیلیک، بیرئیین قازاندیغی بیلگی

Refinement; the improvement or clarification of something by the making of small changes, cultured elegance in behavior or manner, sophisticated and superior good taste.  تصفیه، نزاکت، نازیکلیک، ظریفلیک، کیبارلیق، اینجه لیک، آرئتیم، آرئتماق،گلیشتیرمک، 

Cultivation; the process of trying to acquire or develop a quality or skill. refinement and good education.  کولتور، توپراغی ایشلمک، ایشله مک، یئایشمک، گلیشتیرمک، گئورگو، یئتیشدیریجیلیک، بئویوتمک ایشله می، تاریم، ائورتمک، 

 Civilization; the process by which a society or place reaches an advanced stage of social and cultural development and organization, اویقالیق، اویقارلاشماق، اویقارلاشتیرماق، مدنییت، مدنییتلیک، 

Sophistication; of a machine, system, or technique) developed to a high degree of complexity. دوشونجه لیلیک، کاپساملیق، بیلمیشلیک، ایرلیلیک، اینجه داورانیش، یاپماجیلیق، اینجلمیشلیک،چوخ بیلمیشلیک.

Advancement; development or improvement. ایرلیله مک، یوکسملک، گلیشمک، ترفی، ترقی، تکامل، گلیشیم

Development; the process of developing or being developed. گلیشمک، اولاشماق، قالخیشماق، ادینمک، اینکیشاف، گئنیشله مک، ایرلیله مک، بویومک.

Liberalism; willingness to respect or accept behaviour or opinions different from one's own; openness to new ideas, a political and social philosophy that promotes individual rights, civil liberties, democracy, and free enterprise. ائوزلورچولوک، سربست فیکیرلیلیک

 Open-mindedness; willing to consider new ideas; unprejudiced. آچیق فیکیرلیلیک، ائون یارقیسیز.

Broad-mindedness; tolerant or liberal in one's views and reactions; not easily offended.  گئنیش گووروشلولوک، گئنیش فیکیرلیلیک، گئنیش مذهبلیلیک.

ایندیسه تورک توپلومونا دونه لیم. بوراداکی بیرئیسل و توپلومسال دوروملاری ده‌یرلندیره‌لیم. اوندان ائونجه یازمالییم کی هر بیر کیشی، بو سئوزون آنلامین سئوزجوکلرده اولدوغونو بیلیر، آختاریب، تاپابیلیر. منیم آماجیم، او آنلاملار دیر کی گونئی آزربایجان تورکلوگو توپلومو ایچینده، قوللانماقدا دیر یادا ائوزللیکله، اونلارا تورکچو و میللتچی بیر آنلاملار میندیرمه‌یه چالئشیرام. هر کیمین فارقیلی دوشونجه لری اولابیلر.

هر بیر قاورام، توپلومدا کی بیر دسته، تیپ یا بیرئیلرین دوشونجه‌لرین، داورانئشلارین، تاوئرلارین، یول یونتملرین،  یاناشمالارین، اوزاقلاشمالارین، سئومکلرین، آجیقلانمالارین، کندیلرینه اینانماقلارین، کندیلرینه اینانماماقلارین، باشقالارینا اینانماقلارین، باشقالارینا اینانماماقلارین، عوصیانچیلیقلارین، باشی آشاغالیقلارین، تقلیدچیلیکلرین، آزادچیلیقلارین و ... تانیدیر. بو قاوراملارین ترس یونوده  وار. بونلان بئله کی بیرئیلرین هره سی ائوزونه بیر موتشخخیص و توم بیرئیلردن فرقیلی دیر آمما بیر پارا اورتاق یونلری، اونلاری هر بیر ائوزللیک، باشقا ائوزللیکلردن و قاوراملاردان آیئرت ادیر. 

البت، هر بیرئیین، اونلار بلکه ده یوزلر، ائوزللیکلری وار. بونون ائوچون ده، هر بیرئی، اونلار تیپ یا دسته‌ده یئر آلابیلرلر. یادا زامان زامان تیپلری دئییشه بیلیر. بیر اوستون گورونون ائوزللیگی ائوتورور، یئنی بیرینه اوستونلوک وئریر. مثلا، توم ایرانلی تانینان یا کندلرین ایرانلی تانیدان بیرئیلرین بئیین‌لری یئخانمیش. هر شئیی، قاورام، تاوئرلار، دوشونجه‌لری ترسه و فارسچی ایرانچیلیق اوستونه قورولموش دور. هر کیشی عومورونون بیر چوخون، بو سیستیمین ایچینده گئچیرمیش. اونا خیدمت اتمیش. اونون ائوچون چالئشمیش. اونلارین تیپلری، فارسچی ایرانچی تیپی ایمیش آمما اونلارین بیر چوخو، آیدینلاشاراق، کندی اولوسو جیبهه‌سینه قوشولموش. ایندیسه، اونلارین ان گورکملی ائوزللیکلری، میللتچیلیک دیر.

آیدن یادا آیدنلار کیم دیرلر؟

آیدن او بیرئی یا بیرئیلر دیر کی ایرانداکی تورکلرین، قوم یوخ، میللت اولدوغونا اینانیرلار. تورکلرین موستقیل بیر اولوس اولدوقلارینا ایمان گتیرمیشلر. تورکلری، باشقا میللت یا باشقا اولوسلاردان بیلمز. تورکلری، فارس، آذری یادا ایرانلی تانیمازلار. بیلیر کی تورکلرین توم بئش نسلی، گئچمیش یوز ایلده، فارس بئیین یئخاما سیستیمی الی ایله، تورکچولوکدن، میللتچیلیکدن و توم کیملیکلردن سویوندورولماق و فارسچی ایرانچی اولماقا دوشونجه‌سینه، یاشامینا معروض توتولموشلار. آیدینلار بیلیرلر، تورکلر و اونلارین یورتلاری، فارسچی ایرانچیلارین اوردولارینین هوجوملاری قارشیسیندا یئنیلمیش، میللی حاکیمییتلرین ایتیرمیش، فارسچی ایرانچیلارین ایشغالیندا یاشاماق زوروندا قالمیشلار. ایرانچی فارسچیلار، تورکلرین توم حاقلارین، او جومله دن ان باشدا گلن "اولوسال حاکیمییت" حاقلارین داناراق، اونلارین بئیینلرین، ثروتلرین، قول گوجلرین هابئله توپراقلارین فارسچی ایرانچیلارین سومورگه سینه چئویرمیشلر. بو تیپ بیربیرلر بیایم یوردو بیتیرمیش‌ اولابیلر‌ یادا ساوادلاری‌ آز اولابیلیر. چوخ حاییف‌ اولمالی دیر کی هر نه قدر داها یوکسک‌ ائونیویرسیته‌ده اییتیم‌ آلمیش اولسالار، داها درین بئیینلری‌ ییخانمیش اولور. چون داها اوزون زامان،بئیین‌ یئخانما سیسمیمینین‌ بئیین‌ ییخاما‌ فوریتی اولموش. هابئله، هر نه قدر دیوان آبشینه گیرمیسلر، معاشلاری دئولتدن، یا فارسلاردان یادا فارسلارا باغلی اؤلان ایش یئرلریندن‌ گلیرسه، او قدر داها بیزیم‌ یئخامایا‌ مجبور قالمیشلار و کندیلرینی‌ او سبستیمی یاشامایا زورونلو‌ گورموشلر.

  آیدینلیق نه دیر؟

آیدینلیق، فارسچی ایرانچیلیق بئیین یئخاما سیستیمیندن قورتارمیش آیدینلار، بئیین یئخانمیش تورکلری آیئلتماغا چالئشیرلار. اونلار یازیلاری ایله، دانئشیقلاری ایله، توم هیپونوز حالینه گتیریلمیش توپلوملاری، بیرئیلری کندیلرینه گتیرمه نی ائوزلرینه توپلومسال بیر قوتلو آماج سئچمیشلر. تورکلرین باشلارینا گلنلری، اونلارین صاحیب اولدوقولاری موستقیل کیملیکلری، وطنلرینین دورومون، حاقلارینین نه اولدوقلارین، دیللرین، تاریخ لرین، موسیقیلرین، اونلارا تانیدیرلار. تورکلرین توم توپلوملارنین باشاباشیندا، توم یاشام ساحه لرینده و صئنئفلاریندا کونوللو اولاراق چالئشیر و بیر ایدینلیق حرکتینی ایرلی گوتورورلر. بو یولدا، ان آغیر جزالارا بویون ایرک، آیدینلیقی داها ایرلی داشیرلار. آیدنلیق، گونوللویه دایانان بیر سورو ، گئجه سیز، گوندوزسوز ایشلردیر. مینلر تورکجه کیتابلار یازمیشلار. یوزلرمین مقاله لر یازمیشلار. یوزلر توپلومسار ایجلاسلار قورموشلار. دیل کورسلارین یایقین حالینه گتیرمیشلر. تورک اینجه صنتلرین توم ساحه لرینده مینلرجه اویرنجیلر یئتیشدیرمیشلر. آزربایجانچیلیق، تورکچولوک، میللتچیلیک توپلومون هر یانیندا گول چیچکلر آچمیش. بیلگینلرین سایی حسابی یوخ دور. تورکلوگو، یوز ایله یاخین چکدیگی توهیندن، آشاغالیلیق آتموسفئریندن چیخاراراق، فخره چئویرمیشلر. گیزلی تورکچولوک انمکدن چکیننلر، ایندیسه، فوتبال مئیدانلاریندان، تورکچولویون اسلوقانلارین (شوعارلارین) یوکسک سسله باغئریرلار. اینسانلارین بیر چوخونون فارسچی ایرانچی سیستیمینین جزالاریندان قورخوسو توکولموش. "آزربایجان، ایران دئییل" دییه پیلاکارتلار آچمیشلار. بو آیدینلیق حرکتی دیر کی هر گون داها ایرلیلیر.

 آیدینلاشماق نه دئمک دیر؟

ایراندا یاشایان پئچمیش بئش نسیل، بویین یئخامانین قوربانی اولموشلار. توم بیرئیلرین، توپلوملارین، هابئله توپلولوقلارین بئیینلری یئخانمیش. هر بیر قاورامی، سئوزو، دوشونجه نی اونلارا، فارسچی ایرانچیلیق اساسیندا اویرتمیشلر. بونلارین اساسیندا، اونلارا ایش وئرمیش یادا ایشلردن آتمیشلار. یاشاملارین قولایلاتمیش یادا زورا سورموشلر. آیدن بیرئیلر، بئیینلری یئخانمیش، دریندن و کونولدن فارسچی ایرانچیلیقا ایناندیریلمیشلاری ایله دوستلوق قوراراق، اونلارلا دانیشاراق، یازی، دانیشیقلارلا، اونلاری ایدینلاشدیرماغا یئلکن آچمیشلار. اونلارین ایچینده کی گیزلری جوهرلری بولاراق، اونلاری، همن ساحه ده اوزمانلاشمیش آیدنلارا یونتمیشلر. اونلارا، بئداوا درسلر وئریلمیش. اونلاری یاواش یاواش، ایناندیقلاریندا کوشکویا سالمیشلار. سورقولار سورموشلار. جاوابلار ایسته میشلر. کیتابلار یایمیشلار. اوزون و سئجاق دوستلوقلار قورموشلار. اونلاری بئیین یئخاما سیستیمینین الیرندن قوپاریب، تورک میللتینه قازاندیرمیشلار. همن یونی قازانیلمیشلار ایسه، کندی عاییله، دوستلارین آیدنلاتمایا جهد ادیرلر. کونوللو و کونول باغی اساسیندا، بو داییره لر، بیر بیرینین ایچیندن، چیخاراق، گئنیشله نیرلر. بیر باشقا سئوزله، آیدنلار، بئیین لری یئخانمیشلاری، آیئلدیرلار. یئنی آیئلانلاردا، باضقا بئیینلری یئخانمیشلاری آیئلدیرلار. آیدینلاشما اتکیلری بیر بیرلرینه دایاناراق، گئنیشله مک ده دیر.

بئیین یئخاماق نه دیر؟

ایراندا، فارسچیلیق اوستونه قورولان سیاسال، یاساسل، یونتیم سال، اویرتیم سل، میدباسال بیر چوخ گئنیش و بویوک سیستیم وار. بونلار، یوزلر ایل دیر کی ایراندا یاشایان میللتلرین کیملیکلریندن خبردارلار. آمما ایراده اتمیشلر تا فارسچیلیق اساسینا بیر دئولت-میللت یاراتسینلار. بونون مئیدانا گتیرمک آماجی ایله، توم فارس اولمایان توپلوملاری و بیرئیلری فارسلاتماق ایستیرلر. حتتا فارسلارین ائوزونده ایستاندارد بیر فارس توپلومونا چئویرمک دالیسیجان دیرلار. بو آماجا اولاشماق ائوچون تاریخی، قانونلاری، دوشونجه لری، کیتابلاری، دینی، مذهبی، عئرقیلاری، قانلاری، میللتلرین کیملیکلرین، میللتلیکلرین، وطنلرین، فارسا و ایرانا دئییشدیریرلار. هر شئی ایستاندارد اولونموش. هر بیرئی، مدرسه لر ده، ائونیوئرسیته لرده، ائورلرده، ایش یئرلرینده بئینی همن آماجلارا یونه لیک یئخانمالی. او ایستاندارد سوزلر، کیتابلاردا، قازتلرده، درگیلرده، رادیولاردا، تیلیوزیونلاردا، فیلیملرده، دیزیلرده، تاترلاردا، موسیقیلرده، میلیونلار کره تیکرار اولمالی. اونلاری قبول ادن لر تشویق اولمالی، رد ادنلرسه، موجازات اولمالیلار. بونلاری اویرتمنلر، خوجالار، مدرسه لرده، بیلیم یوردلاریندا، مچیرلرده، تیکرار اتمه لی. اونلارلا موخالیف اولار هر بیر بیلگیلری اینکار اتمه لیلر. بونون ائوچون، دئولت سیستیمی چوخ گئنیش توتولوب. آلتی میلیون دئولت ایشچیسی وار. هر عاییله بئش بلکه ده چوخ عوضودن عبارت اولاندا، اوتوز میلیون موستقیم اولاراق دئولتین ایشچیسی لر. هر عاییله نین بیر نئچه آتا، آنا، باجی، قارداش، و یاخین اقربالاری وار. بونلاری حسابا سالارساق، سکسن میلیونلوق نوفوسون یارئسیندان چوخو، موستقیم دئولتدن موعاش آلیرلار. دئولتین ایستانداردلارینین هامیسینی تمام کمال قبوللانمالی گورونمه لی لر. دئولتین بوتون وئردیگی ایستاندارد بیلگیلره اینانمالی و او بیلگیلره گورا یاشامالی، داورانمالی و تاویرلارین سرگیله مه لیلر. بو سیستیمه گورا، دئولت بیر فابریکا دیر. اونون خام مادده سی، بیرئیلر (چوجوقدان تا یاشلیلارادک) دیر. دئولت اونلاری فابریکایا آلاجاق. اونلارین بئیین لرینین اوزرینده چالیشاجاق، تشویق و موجازات سیتیمی ایله اونلارین دوشونجه لرین، تاوئرلارین، یاپما (مصنوعی) چیخارلارین، ایسته دیگی یونه یونلته‌جک. توم بیرئیلر، هر نه قدر اوزون سوره دئولتین فابریکالاریندا قالیرسا، او قدر ایستانداردلیقا اویاجاقلار. بوندان دولایی دا، دئولت اونلارین دوشونجه لرین، عمللرین، عکس العمللرین کنترول اده بیله جک. دئولتین اونلارین ائوزرینده اون گوروسو اولاجاق. بیلگیسی اولاجاق کی اونلار، هانکی دوشنجه و تاویرلارین قارشیسیندا، هانکی ایشه ال قویاجاقلار.

ایران دئولتی، چئشیتلی میللتلری، دینلری، دیللری، توپراقلاری، دوشونجه لری قبول اتمیر. چئشیتلیلیگی آرادان قالدئراراق، غیر عئرقچیلیک و فارسچیلیق و شیعه‌لیکه دایاناراق ایستاندارد فارس ایرانچی یاراتماق ایستیر. بو یالانلارین اوستونده، یالان بیرئیلر، یالان توپلوملار، یالان تاریخ، یالان دین، یالان یاسالار، یالان ایراده سیستیمی، یالان اویرتیم و بیلگیلر ایله توم اینسانلارین بئینین دئییشمه یه چالیشیر. 

بو سیاستلرین هامیسی بیرلیکده، بئیین یئخاماق سیستیمی دیر. بو سیستیم ده، بیرئیلر، ایچه‌جک قابی کیمی گورونور. اونلارین بئیینین، بللی بیر ایچه‌جک کیمی بیلگیلر ایله دولدورماق ایستیر. بازاری ایسه، فارسچیلیق سومورگه‌چیلیگه خیدمت دیر.

اینانماق: بئیین‌ یئخاما سیستیمی، بیرئیلرین هر بیر آنینا، برنامه‌لر توکموشلر. بو برنامه‌لر، ساحات کیمی ایشلیرلر. آماج ایسه، ساواش ساواش، زامان ایچینده، رئآکسیا‌ (عکس العمل) یاراتماداناونلارین بئینین یئخاماق دیر. بئیین‌ یئخاماقدان آماج‌ ایسه، اونلارین بئیینلرین کندی ماراقلاری، ایستکلری، برنامه لری ایله دولدورماق دیر. آمما‌ بئیین‌آری دولدورماق‌ بیر ایشه یاراماز، اگر بیرئی‌لر و توپلوملار یادا توپلودوقلارا‌ اونلارا‌ اینانمازسا. بئیین یئخامانی تمل‌آماجی اینسانلار وئردیم بیلگیلره‌ ایناندیرماق دیر. اینانج‌ اورتایا‌ چیخارسا، اینسانلار آلدیقلاری‌ بیلگیلره‌ اینانیرلارسا، اینانجلاری یولدا، جاندان، باشدان گئچیر. ائولدوررلر‌ و ائولرلر.

اگر بیرئیلر، جریانلار، دوشونجه‌لر، ایسترلرسه‌ بئیین‌ بیر میللتی یئخاما سیستیمینین‌ اتکیلریندن‌ قورتارسینلار، بیرئیلره، توپلوملارا یئنی‌ بیلگیلر‌ یوکله مه‌لی دیر. بو بیلگیلر، گوجلو، ایناندیریجی، باغ را باتان، و اونلارئن ایچینده و دوشونجه، اینانجلاریمدا‌ کوشکو‌ یاراتماق دیر. 

یوکلمک سئوزو چلیشکی‌ یارادار. چون اینسانلار هیچی بوش بیلگیسایار دئییل‌لر تا سیز ایسه دییینیز بیلگی‌آری اونلارا‌ یوکلییه‌سینیز. بلکه اولارمی بئیین‌آری یئخانمیش. اما بیانی آری اونلارا یوکلمیش‌لر. بو متل یوکلنمیش بیلگی‌لر، اونلاری ساوونما‌ حالینه‌ اتمیش. هر زامان کی اونلارئن بئیینلری، ائونجه‌دن آلدیقلاری بیلمزلر و دویقولارلا‌ فارسی قارشییه‌ گلیرسه‌لر، همن و اتوماتیک اولاراق ایچلرینده‌ کی یوکلنمیش دویقو و بیلگیلردن، هابئله اونلارا‌ دایانان چیخارلاردان دیفاع‌ اتمه‌یه باشلار. سیزین‌ بیلگیلری‌ آتار. قبول اتمز. چون بئیین یئخایان بیلگی‌لر و دویقولار، اونلارین‌ تمل‌ کیشیلیکلرین‌ شکیللندیرمیش. و کیشیلیکلرین، سورقو و سورویا‌ بوراخمازلار.

اگر اونلارئن بئیین‌لرینده شک و کوشند یارادا‌بیل‌سنیز، اونلارین‌ تحمل یوخ، اوست بیلگیلری‌ دئییشمه‌یه باشلار. هر باشلانقیج، داها‌ یئنی‌ بیر دیییشیمه‌ یول آچار. اونلار، یئنی بیلگیلره‌ اینانماغی‌ باشلارلار و کندیلرینین‌ تمل بیلگی‌ و دویقولارینی‌ دئییشدیررلر. اونلاردا‌ یئنی‌ بیر اینانج‌ اویانار. بو زامان، توپلومون‌ یانلیشلیقلارین‌ دئییشدیرنم‌ زمانی دیر. یئنی سیستیم بو زامان‌ یئرینه‌ اوخورلار. بو زامان، ایصلاحلارا و دئییشیملرره‌ هئز وئرمه‌لی. چون بئیینلرین‌ بیر چوخو دئییشیمه‌ حاضیر دیرلر و دئییشیمین‌ قارشیسیندا‌ بوراخمازلار. دئییشمک‌ ایسترلر‌. تازالیق‌ ایسترلر. بو همان اینانماق یا اینانجی دیر. بیر میللتین تاریخین، دوشونجه‌لرین، بو زامان‌ دئییشدیرمک‌ مومکون‌ دور.

گوجونوز، لئیینلری‌ یئخانمیش، ایللر بویو او سیستیمدن‌ قازانجلار الده‌ ائدن‌ کسیمین‌ اوستونده‌ قویمایئن. اونلار دونموش، داش اولموشلار. 

عوصیانچی

تقلیدچیلر

یاناشماچیلار

اوزاق دورانلار

سئونلر

آجیقلیلار

اهماللار

باشی آشاغیلار

آزادلیق چیلار

توپلوما باغلیلیق

توپلومدان کنار گزنلر

فورصتچی،

 یالتاق، 

مانقورد، 

ساتقین، 

دوشونمز، 

دوشونور، 

فایداچی، 

شر، 

کندینی دوشونن، 

توپلومو دوشونن، 

لیدر یا ائونجول، 

ساوادلی، 

ساوادسیز، 

خایین، 

خادیم، 

وطنچی، 

میللتچی، 

ائلچی، 

اوباچی، 

هورهورو مذهب، 

یئلچی، 

اوستوراقچی، 

فارسچی، 

تورکچو، 

ایرانچی،

 آزربایجانچی، 

تورانچی، 

بیلگین، 

بیلگیچی،

 بیلگیسیز، 

ائویرتمن، 

خوجا، 

اویرنجی، 

ایرلیجی، 

گئریجی، 

دینچی، 

تاریخچی، 

تغللوبچو،

 صاف-ساده، 

قورخاق، 

جسور، 

قاچقئن، 

سئغئنماجی، 

سئغئناق، 

چکیجی،

 ایتیجی، 

خیالچیلیق، 

رویاچیلیق، 

ایشلک، 

تنبل، 

تنقیدچی، 

یارادیجی، 

اوخوجولوق، 

ایناناللیق-قبوللایئجیلیق، 

شاعیرچیلیک،

 اویناقچیلیق، 

قازانچیلیق، 

هاواچیلیق (هاوا توتارسا، بیر ایشه قالخار)، 

خبرچیلیق، 

کوشکولوقچولوق،

 سورقوچولوق،

 بیلیجیچیلیق (فاضیللیک، هر شوییه بیر دلیل گتیرن، بیله رک، بیلمییه رک دانیشان)،