کیتاب اوخومالییق: سومورگه‌چی و سومورگه‌لشتیریلن‌لر‌ - 25

کیتاب اوخومالییق: سومورگه‌چی و سومورگه‌لشتیریلن‌لر‌ - 25

یازار: آلبرت مئمی 

31.05.2022

دونک 

دونه کین آنلامی دونموش بیر آدام دئمک دیر. دین قاورامینددان گلن بیر سوزه بنزیر. یانی بیر دیندن چیخیب، باشقا بیر دینه گریمک. آنلامیندا دیر. گئچمیش بئش نسیلده، تورکلرین یوزده دوخسان دوققوزونون بئیینلری یئخانمیش، تورکولوکدن چیخمیش، فارسچی ایرانچی اولموشلار. ایندیسه، یئنی بیر دوشونجه باشلانمیش و داوام ادیر. بو دوشونجه ده، فارسچیلیقا گیرمیش تورکلر، کندی کیملیکلرین آختاریب، تاپیر. سونرادا، فارسچی ایرانچلیق دوشونجه سینده دونوک یاپاراق، تورکچولشمک یولونا گیریشیر. دینچی بیر سوزکه دئسک، فارسچی ایرانچی دوشونجه سینه قارشی چیخیار. فارسلار اونو مورتد بیلیرلر. اونو موجازات ادیرلر. بو دونمک، چوخ آغیر سونوجلار وئریر. البتته بیر گون اولاجاق کی داها فارسلار بونلاری مورتد گوروبن، جزالاندیرابیلمه سینلر. او گون، فارسچی ایرانچی بئیین لرین بیر چوخو، مورتد اولاجاقلار. یئنی دن تورکلویه، ایمان گتیرجکلر. بو "حبل المتین"ی، قوجاقلایاجاقلار. اوندان آیریلمادیقلاری سوره جه، هر بیر ساحه ده، چوخ گوجلو بیر میللت اولاجاقلار. ریفاهلاری دونیانین ریفاهیلای توم اولوسلارین ان باشیندا گلجک دیر.

گئچمیش تاریخده ده او گونه دک کی تورکلوک ائوزرینده بیرلشمیش دیر، باش اولموش دور. ائ کئن دن کی باشقا میللتلرین، باخیشلارین، اینانجلارین، دینلری، مذهبلرین، ایدئولوژیلری، بئیین یئخامالارین قبول اتدیک و منیمسه دیک، او گون دن بیرلیگیمیز داعئلدی. تیکه پارچا اولدوم. توپراقلامیزی ایشغال اولدو. هر قولوموز، بیرینین اولوسال منفعتلرینه چالیشدیق، اونلاری ریفاها، گوجه، امنییته، چاتدیردیق. کندی کلملیکلریمیزی، تورکلویوموزو، دین، مذهب، ایدئولوژی و ایشغال آدینا اونوتدوق. هر دینه، هر ایدولوزییه، هر اولوسون ایسته دیگی رنگی بیزه وئردیلرسه، بیزده اولارا ان دریندن بویاندیق. بویاقچیلاری بویادیقجا، بیز داها چوخ رنگ آلاراق بویاندیق. زرتوشت اولدوق، مانوی اوئلدوق، کریستیان اولدوق، ارمنی اولدوق، یهودی اولدوق، موسلمان اولدوق، سوننو اولدوق، شیعه اولدوق، حنفی اولدوق، شافعی اولدوق، حنبلی اولدوق، بابی اولدوق، بهایی اولدوق، شیخی اولدوق، فارسچی اولدوق، ایرانچی اولدوق، روسجو اولدوق، اولدوق ها اولدوق. هز شئی الدوق، هر شئیین رنگی آلدیق، هر بویایا بویاندیق و تورکلویوموزو، کندی میللی و اولوسال حتتا ائورنجیللییمیزی اونوت دوق.

نه اولدو؟ هانکی خئییرلری الده اتدیک؟ هانکی ایشغال قارشیسیندا دایانابیلدیک؟ هانکی هوجوم قارشیسیندا تسلیم اولاراق، آز جان غایبین یاشادیقی دئورانیمیز اولدو کی؟ هانکی دینه، اینانجا، اولوسا، ایدئولوژییه ایناندیقدا، بویاندیقدا بیرلشدیک؟ گوجلشدیک؟ ریفاهیمیز یوکسلدی؟ دونیا بیزه سایقی ایله یاناش دی؟ هانکی ریفاهی الده اتدیک می؟ دونیادا هانکی یئریمیز وار؟ ان چوخ ایشغال التیندا اولان اولوس دئییلمی ایک ؟ ان چوخ مانقورتلاشان اولوس دئییلیک می؟ ان درین بئیین لری یئخانان میللت دئییلمی یئز؟ ان گئری قالان میللتلر آراسیندا دئییلمی ییز؟ عجبا، بو صافلیق، دوشمنه، ایشغالچییه، دوشمنلرین وئردیکلری اینانجا، دینه، ایدولوژییه اینانماق بیزیم گئری قالمیشلیقیمیزین گوسترگه سی می دیر؟ نه دن بیزیم اولوسوموز بیر دین، اینانج، ایدئولوژی یاراتاراق، بیرلشمه میشیک و باشقا میللتلری چوخ اوزون سوره، کندیمیزین گولگه میز آلتیندا توتمامیشیق؟ نه دن گوجوموز اولارکن، اوردوسا و عسگری گوج اولموشوق، اینانج گوجو اولمامیشیق کی اینسانلارری، باشقا اولوسلارین اینانجلارین قازاناراق، کندیمیزه باغلییک؟ نه دن، باشقالارینین بئیین یئخالاماق سیستیملرینین قولو اولاراق، باغلیلیقی سئومیشیک؟

طبیعی کی  تورکلوک، بیر دین یادا ایدئولوزی دئییل کی توم توپلوملاری و توپلولوقلاری کندینه چکسین. اونلاری تورکلشدیرسین و بیزیم اولوسا باغلاسین آمما بیز تورکلری بیرلشدیرمک گوجه صاحیب. اسگیدن آتا آنالاریمیزین اینانچینا گورا، "بیرلیک، دیریلیک دیر." اگر بیرله شیبن دیریلرسک، ائورنسل بیر گوجه و پرستیژه دونوشرسک، هم باشقالاریندا اینانجلار یاراداریق، همده بیر پرستیزلی اولوسون کیملیگین قازانماق، اونلارا بنزه یه رک، ریفاهدا اولماق، هابئله باریشدا یاشاماقی توم اینسانلیق ایستر. بیزیم ائوچون، ان فورسماژور گرکلیلیک بیرلشمک و ائورنسل تورک بیرلیگی قورماق دیر.

یازار "گله جه یی" و اونون حاققیندا سیاسال گوروشلرین آچیقلانماسین، گله جه یه بوراخاراق یازیر: "گله جه یه گلینجه، بونو دوشونمه گه چوخ واخت اولاجاق دیر." موخالیفلرین آغزیندان اک اده رک یازاریر: "ایصرار ادر، قورتولوش سونراسی ایندیدن بللی دیر."

من یازارلا موخالیفم. طبیعی کی توم قورتولوش ساواشچیلار بیرئیلرینین گله جه یه گورا آیدن بیر یول خایطه لری اوماسی گرکمز. اونلار ساواشجی دیرلار. سیهستین هر یول یونتمین، آل اوستون دوشنمه مه لری گرکیر. آمما سیاسال، دوشونجه سل، ییازارلار، پارتیلر، پارتی باشقانلاری، هابئله لیدرلرین دورومو فراقیلی دیر. اونلارین اولدوغو یئر و دوروم، توم قونولاردا آیدین دوشونجه لری و خریطه لری اولمالی دیر.

لیدرلر، دوشونجه صاحیبلری، ایدئولوقلار بو قونولاری گله چه یه بوراخامازلار، بوراخمامالی. چون ساواشچیلار، طرفسیزلر، حتتا طرفلیلر بئله، گله جک حاقدا توم لیدرلرین دوشونجه لری ایله تانیش اولماق ایسترلر تا اونلاری بیر بیرلر ایله و هابئله ایش اوسته اولان حاکمی سیاست و دوشونجه لرله قییاسلاسینلار.قرارا وئرسینلر کی اونلار لیدرلیک ائدن حرکته قوشولوب، قوشولماسینلار. لیدرلر، ایده اللارین، یوتوپیالارین، میللتلره ۀچیقلامالی. اونلارین سورولارینا، ایستکلرینه، آرزولارینا جاواب وئرمه لی دیرلر. حاقلاری یوخ دور کیللتی قارانلیقدا بوراخسینلار و قونولارین آیدنلاشماسین گله جه یه حواله اتسینلر.

چوخ حایئف، ایران آدینا، موخالیف و اوپوزیسیون آدینا چالیشان سیاسال، یاساسال ایرانلیلار "گله جه یی خالق بللندیرجک" دییه، ائوزلرینین آماجلارین، سیاسال، یاساسل، دین سل، دیلسل، قورومسال و توم باشقا ساحه لرده دوشونجه لرین آچیقلامازلار. کندیلرین قارانلیقدا توتارلار. آمما بونلار، بیلگیسیزلیک و اولوسلا دوغرو دوزگون اولماماق نیشانه سی دیر. او حالدا کی بیر سیاسال و یاساسال سیستیمین گئتمه سین ایستیرلر، کندی سیاسال، حوقوقسال ایستکلرین، آلتیرناتیو اولاراق مئیدانا قویمالی دیرلار. چون میللتلر بیر سیستم ایله یاخجی پیس یونتیلیرلر. هر کیمسه ایستیر بیر سیستیمی باشقا سیستیم ایله دئییشسین، کندی سیستیمین آچیقلامالی تا میللت او لیدرین دوشونجه لری ایله کندی ایستکلرین دارتسین. اگر لیدرلر، دوشونجه لرین دارتییا و قاپانا قویمازلارسا، میللت اونلارین دوشنجه لرین نئجه الده ادربیلر تا وار اولان سیستیمله قارشئلاتسینلار. بیر طرف، قارانلیقدا گیزلنمیش. میللتی تاوراماق یوللاری اونون ائوزونه آچیق دیر.

بیر پارتی، بیر لیدر، هر کیم اولور اولسون، هر هانکی دوشونجه یه صاحیب اولور اولسون، کندی دوشونجه لرین و سیاسال، یاساسل، قورولوشسال، ائکونومیسل، کولتورل، میللتلر قا قوملار، اونلارین حاقلاری، دین، دیل، و توم باشقا توپلومسال و بیرئی سل قونولاردا بللی و آپا آچیق پلانی اولمالی و اونودا توپلوملاردان گیزلتمه مهلی دیر. یوخسا اونون ایستکلرینین گیزلی اولماسینا، کووشکولانمالی دیر.

ایران آدینا چالئشان لیدر قونوموندا اولان بیرئیلر، پارتی لرین بیر چوخونون گله جک ائوچون آچیق بیر پیلانلاری یوخ دور. کندی لری ده بیلمیرلر نه ایستیرلر. هئش بیر قونو حاقلا، آچیق بیر تعریفلریده یوخ دور. یادا، "اگر من، ایدنی دوشونجه می اورتایا قویارسام، بیر چوخ اینسانلار مندن ائوز چئویرر. آمما اگر کندی دوشونجه لریمی رئزیم دئییشندن سونرا، دوروما باخاراق اورتایا قویورسام، توپلومون قارقاشا ایچینده اولدوقوندان، یارارلاناراق، هابدله زامان هیجان و دویقولارین پارتلایش زامانی اولدوقدان دولایی، خالقین اویونو آلارام و ایشی الیمه گئچیره رک، کندی دیکتاتورلوغومو یا شاهلیغیمی یارادارام." دییه دوشوننلرین چوخ اولدوغونا اینانیرام.

بو جور آداملاری و پارتی لری خومئینی ایله قییاس ادیرم. خومئینی بئله اونلاردان چوخ کندی دوشونجه لرین آچیقلامئش دی. بونلان بئله، هامئنی تورا سالدی، تاولادی. بوندان دولایی، هر بیر ساساا بیرئی یا پارتینین گلجک ائوچون آچیق سئچیق پئلانلاری میز اوستونه و خالقین گوزو ائونونده اولمالی دیر تا اوزون اوزون دوشونسونلر و سئچسینلر.

ایرانچیلار ایش اوسته کی رئژیمین کئتمه سین دستکلیرلر. تامام. قبول. بو رئژیمین یئرنه هانکی سیاسال رئژیمی گتیرمک ایستیرسینیز؟ لیبرالیسم می؟ سوسیالیسم می؟ کاپیتالیسم می؟ دینچی می؟ سئکولار می؟ دین قارشئتی می؟ کومونیسم می؟ فاشیسم می؟ ایرانچی می؟ فارسچی می؟ ایران آدی آلتیندا می؟ باشقا آد آلتیندا می؟ فئدرال می؟ کونفدرال می؟ مرکزچی یا سئنتیرال می؟ شاهچی می؟ پهلویچی می؟ پارلیمانچی می؟ کارچ پارلیمان می؟ بونلارین آنلامی نه دیر؟ نئجه و هانکی سیاسال سوزلرله آچیقلانیر؟ ایشلملرینین ضمانتی نه لر دیر؟ میللت می؟ ملل می؟ گوجون قایناقی نه دیر؟ میللتین حاقلاری نه لر دیر؟ بو حاقلار نئجه قورونمالی؟ حاقلاری کیم قورومالی؟ مشروعییت نه دیر و نئجه الده ادیلیر؟ آنا یاسا نئجه یازیلیر؟ اونو یازماق ائوچون کیملر سئچیلیر؟ نه زامان آنا یاسانین یازماسی باشلانیر؟کاندیدلیگه کیملر قوشولور؟ کیملرسئچمن اولور؟ پارتینین آنلامی نه دیر؟ پارتیلرایذین سیزمی قورولار یوخسا ایذین آلاجاقلار؟ کیملر پارتی قورابیلیرلر؟ قوم نه دئمک دیر؟ حاقلاری نه دیر؟ دیل نه دئمک دیر؟ هانکی دیللر رسمی اولاجاق و هانکیلاری رسمی اولمییه جاقلار؟  دئموکراسی نه دیر؟ نئجه ایشله مه آلینیر؟ میدیا نه دیر؟ نئجه قورولمالی؟ کیملر میدیا قورابیلیر؟ و یوزلر باشقا قونولار کی سیاسال اکتیویست لر، پارتی لر، لیدر قونوموندا اولانلار یا کندیلرینی لیدر قونوموندا گورنلر، اونلاری آچیقلامالی و خریطه لرین میدانا قویمالیلار.

منیم (انصافعلی هدایت) دوشونجم آیدین دیر. کیمی منیم دوشونجه لریمی قبول ادر. کیمیسه قبول اتمز آمما میللت ایله ایون اوینامارام. من گونئی آزربایجان سئکولار تورک جومهوریتینین قورولماسین ایستیرم. بو باغیمسیز جومهورلوق، ایچینده فئدرال اولاجاق. توم دیللر، دین لر، آزادی اولمالی. هر کیمین پارتی قورما و میدیا یولا سالماق حاققی وار. دئولتین، پارتیلر، میدیالارین هئش بیر ایشینه گیریشه مزلر. تورک اولمایان آزلیقلاردا، هر نه قدر اولورلار اولسونلار، سایلاری اونم داشیمادان، میللت حساب اولمالی و میللت حاقلارین داشیمالیلار. سئکولار اولماسی بو آنلامی داشیر کی دین باخیشلی قانونلار، فتوالار، جزالار، یاسایا، یونه تیمه، ائورگوتلنمه یه، قورولوشلارین قورولماسیندا یئری اولمییه جک دیر. آمما دینچی لرده باشقا دوشونجه و ایدئولوژیلره تای، دین اساسلی دوشونجه لری اوستونده پارتی قورابیلرلر. سس گتیریرلرسه، دینلرین، اینانجلارین یونه تیمه، یاسایا، قورولوشلارا داشیامازلار. خانیملی آغالی هامینین برابر حاقلاری وار. کبین و جاهاز اورتادان قالدیریلمالی. بوشانماق دا ائولنمه یه تای، ایکی طرفین ایراده سینه باغلی اولمالی. هئش بیر کیمسه نین، هر نه ایشی و دورومو اولور اولسون، باشقالارینا اوستونلوگو اولمامالی دیر. جورملرین سایی ان آزا اینمه لی. توم ایشلر، آل وئرلر، سربست اولمالی. اینسانلارین جانینا صرر وئریجی ایشلرین صاحیبلری، هم ایشلرین، ایشچیلرین همده اونلارین خیدمتلریندن و ائورتیملریندن فایدالانانلاری سیغورتا اتمه لی. بیرئیلرده کندیلرینه سیغورتا آلمالی. توپلوم، بیرئیلرین سئچه نکلرینین خسارتلرین ائوده مه مه لی دیر. اوشاقلارا هر جوره باسقی، آزار اذیت جورم حسال اولمالی. مدرسه لرده اون بئش یاشینادک، اویناماق سیستیمی حاکیم اولمالی، نومره سیستیمی ایسته اولمامالی. اویرتمنلر، اوشاقلارلا اوینایاراق، اونلارین دوشنجه لرین، سورو سورماق گوجلرین، تنقید گوجلرین، ایختیراع گوجلرین اویاندیرمالی و هئش بیر بیرئیین، پارتی نین، دینین دوشونجه و فیکیرلرین اوشاقلارین بئینینه سوخمامالی دیرلار. دئولت ایشچیلری هر هانکی بیر سوییه ده ایشلیرلر ایشله سینلر، ایشچی حساب اولورلار. اگر روشوت آلیرسالار، همن ایشدن آلینیر آمما ایش یئرینده کی روتبه لرینه باخاراق، زیندان و پول جزاسینا محکوم اولمالی. ایش یئرینده کی دورومونا و رولونا باخارال، آلدیغی روشوتین دورد قاتیندان تا اون قاتینا دک پارا جزاسی و بیر ایلدن تا ایگیرمی ایله دک جبس جزاسینا محکوم اولمالی دیرلار. چون میللتین گوونینه ضربه وورموشلار. پولیس لر، مامورلار، هر دورومدا اولورلار اولسونلار، امیرلر، قانون و میللت حاقلاری ایله قارشی اولورسالار، میدیایا یئتیرمه لی و اونلارین ایشله مه گیرمه سینین قارشیسیندا دورمالی دیرو دورماز ایسه، امیر وئرن قدر اودا موجروم حساب اولمالی دیر. هر بیرائولت  ایشینه آتیلان بیریسی هئش بیر کوشوللار آلتیندا، یاخین یا اوزاق اقربالارین یا دوستلارین ایشه آلامازلار. اگر بللی اولورسا کی دئولت قرارلاریندان موستقیم یا دولاییسی ایله کندینه، یاخین یا اوزاق اقرابالارینا، دوستلارینا، مادی قازانجلار یونتمیشلر یا قازان الده اتمیشلر، ایشدن آلینمالی و ان آغیر جزالارا محکوم اولمالی. ان اوست مقام، ان یوخاری جزانی آلار. توم ایشلر، رانت اولماسین دییه، قازئتلرده اعلان اولمالی و هامی اوندا ایشتیراک اتمه یه برابر حاققا صاحیبلر. هر کیمسه و قورومون گلیری، گلیر قایناقلاری بللی اولمالی. اگر بیر مقامین و دئولت ایشچیسینین و یاخینلاری نین توم واری - مالی، گلیری ایله توتمازسا، موجازات اولمالی و الیندن آلینمالی دیر. هر کیم اونلا ال بیر اولموشسا، اونلاردا عاینی موجازاتی چکمه لی. مجلیس ایله دئولت برابر ایشله مه لی. دئولت یا مجلیسین ایچیندن سئچیلیر یادا هر دئولت مقامی، باشقان، وزیرلر، موعاوینلر، ایالت باشقانلاری، بدلدیه لر و توم اونملی قوروملار باشقانی سئچیملر ایله ایش اوستونه گلیر. سئچیمله گلنرلرین هامیسینین برابر حاقلاری وار. عدلییه باشقانی و یاردیمجیلاری دا سئجیمله گلمه لی و ایستیقلاللارین قورومالی. توم سئچیلنلر و قویولانلار، فئشقاچی اولماق حاقلاری وار و عدلیه انلارین جانلارین، ماللارین، ایشلرین قوروماقلا موکللف دیر. هر کیم بیر دئولت، پارلیمان یا عدلییه یه باغلی اولان بیرئیی یا قورملارین خیلاف ایشلرین افشا ادرسه، میللی قهرمان کیمی حئورمت گورمه لی و عدلییه طرفیندن، قوروما آلتینا آلینمالی دی. دئولت ایشینه گرنلرین گلیری، بیر عمله دک اولمالیو ان باشداکی مقاملارین گلیرلری بیر عمله نین گلیرینین ایکی قاتیندان چوخ اولمامالی دیر. بونا گورادا وئرگیسی چوخ اولمالی دیر. آمما ایشلری، دوروما باغلی ان آزی سگگیز ساحاتدان باشلار، هفته لر بئله سئوره بیلر و بو ایش ائوچون فاضلا پارا، هئش بیر آد آلتیندا حاق اتمز. دئولت ایشی سایسیز حاتلی و سایسیز گونلوک دور. اولابیلر دوروملاردان آسئلی هئش تعطیلی ده اولماسین یادا آز اولسون. دئولت ایشین سئومزسه، همن ترک اده مز. یئرینه بیریسی تاپیلینجایادک دوزمه لی و ایکی ایلده، دولتده کی ایشی ایله ایلگیلی ایشلر ساحه سینده بوله ایش قورابیلمز یادا باشقا قورولموش ایشلرله یاخیندان اوزاقدان امکداشلیق ادیب، چالیشابیلمز. بشر حاقلاری، اولوسلار آراسی حاقلار، کندی پارلیمان قانونلاریمیز کیمی گئچرلی و اونلارا قاشی چیخان قانونلار اولمامالی دیر. بیز هئش بیر میللتی، کندیمیزه دوشمان بیلمیریک. طبیعی کی تورک ائولکه لری بیزیم ائوچون هر ساحه دهف باشقا میللتلردن اونده گلیرلر. آمما هر هانکی بیر میللت یا دئولت کی بیزیم اولوسال حاکیمییتیمیزی، وطنیمیزین سرحدلرین قبول اتمز و توپراقلاریمیزدا طاماحی اولور ایسه، بیزده اونو دوشمان بلیرلریک. توم دئولتلر ایله، هر ساحه ده، برابر و عاینی حاقلارلا و حئورمتله، ایکی طرفلی چئخارلار ائوزره امکداشلیق اتمه یه چالیشیریق. یوردوموزو و وطنداشلاریمیزی قوروماق آماجی ایله، ایسته دیگیمیز، دوست دئولتلردن، سیلاحلی قووه دستگی ایسته ریک. وطنداشلاریمیزدن ریفاهی ائوچون، توم دوست ائولکه لرین توپراقلارمیزین ایچینده یاتیریم یاتیرماقلارین وئرگی آزلیقی ایله یا بیر نئچه ایل ایچینده وئرگی باغیشی ایله دستکله ریک.

انصافعلی هدایت

تورنتو - کانادا

13.06.2022