مهندسی جهل 108
کتاب هفتصد و شش ساله تورکی، دست نوشته، تخصصی با تعاریف سیستماتیک
امروز و در برنامه “مهندسی جهل 108”، افتخار آشنایی با یک کتاب تورکی بسیار قدیمی، تخصصی، صداگذاری شدهای و دستنوشته، با خطی قابل خواندن و با بیش از هفتصد سال عمر را داشتیم.
اين کتاب تورکی مهم، از صدها حوادث طبیعی و انسان ساخته در طول تاریخ، عبور کرده و بدست نسل ما و آیندگان رسیده است. تکنولوژی های جدید به یاری ما آمده و امکان داده اند تا بتوانیم، عکسی از این نوع کتاب ها را برای آیندگان و با کیفیت فعلی و گاها با کیفیتی بسیار بهتر، برای نسل های آینده بشر نگهداری بکنیم.
متاسفانه، اوراق این کتاب تورکی قدیمی دست نوشته صداگذاری شده تخصصی و دینی، در گذر زمان، بخش هایی از اول و آخرش، آسیب های جدی دیده اند. لذا تعدادی از صفحات کتاب، از بین رفته و بعضی از اوراق هم با نقص هایی، به عنوان ارث معنوی پدران تورک ما، به بشریت، به ارمغان رسیده است.
در آدرس، پی.دی.اف کتاب، نام آن را "علم فرض عین" معرفی کرده اند اما وقتی کتاب را تورق زدیم، متوجه شدیم که این کتاب، "مقدمه"ای چهارصد و نود صفحه ای بر یک سری کتاب ها و رساله های دیگر بوده است که متاسفانه فرصت خواندن تمامی مطالب آن را نیافته ایم تا متوجه بشویم که چه کتاب هایی بعد از این مقدمه یا قبل از آن نوشته شده است.
در همین چند صفحه ای که برای خواندن آنها، در برنامه مهندسی جهل یکصد و هشتم تلاش کردیم، در دو جا، با نامی که نویسنده کتاب برای این اثر انتخاب کرده است، روبرو شدیم.
نویسنده در ابتدای کتاب، آن را با عنوان "مقدمه" و در صفحه ماقبل آخر کتاب هم آن را "المقدمة الاوراق" معرفی کرده است.
گر چه تعدادی از صفحات اولیه این کتاب تورکی خطی از بین رفته است اما متن کلمات و حروف کتاب با زبانی ساده و تورکی نوشته شده است. نوع قلم و زبانی که در آن رفته است، آن را برای خواندن ساده تر کرده است.
نویسنده کتاب در رفتاری کاملا علمی، با تعریف مفاهیم کلیدی و بیان تعاریف مکاتب مختلف در باره آن مفاهیم، کتاب را آغاز کرده و پیش می برد. در هر صفحه، چندین مفهوم را با توضیحات و مثال هایی روشن می کند که بدون درک آن ها، ادراک مفاهیمی که در صفحات بعدی مطرح می شود، بسیار دشوار خواهد بود.
نویسنده، ابتدا "علم" را به دو بخش "علم عین" و "علم کفایت" تقسیم می کند و از همین جا، علم، و انواع آن را هم تعریف می کند و هم تعاریف مکاتب چهارگاانه فکری-عملی و اندیشندان مطرح در آن زمان در نزد مسلمانان، در باره مفاهیم "علم عین" و "علم کفایته" را توضیح می دهد.
یکی از مزایای کتاب، ترجمه اکثر کلمات و مفاهیم مجرد عربی به تورکی است. مزیت دوم کتاب، صداگذاری بر روی تصویر صداها است که به شکل الفبا خود را نشان می دهند. می دانیم که الفبا، تصویری قراردادی برای نقاشی کردن اصواتی است که از سیستم صوتی انسان تورک خارج می شود، هستند.
مزیت سوم آن، رعایت فاصله در میان سطرها و کلمات است. مزیت بعدی، استفاده از قلمی با نوک معین در نوشتن کل کتاب است.
همچنین برای معین کردن اول و آخر هر بندی (پاراگراف ها)، از نوشتن کلماتی با رنگ سرخ خود داری نمی کند. البته احادیث و آیات قرآنی را هم با همین رنگ نوشته و مانند متن تورکی، اعراب گذاری می کند. در عین حالی که بر روی کلمات کلیدی مورد نظر نویسنده هم خط می کشد تا آن را در متن برجسته کرده و نشان بدهد که در ادامه به توضیح آن اقدام خواهد کرد.
تصور می کنیم که حادثه ای برای نویسنده اولیه رخ داده و از نوشتن کتاب محروم شده است. لذا در ادامه، با نوعی دیگر از ادبیات، سبک نوشتار و “کلمات ترکیبی” به جای استفاده از “تک فعل ها” و لهجه تورکی خاصی مواجه می شویم که اندکی برای خواننده بی تجربه ای چون ما مشکل ایجاد می کند اما هیچ مشکلی وجود ندارد که نتوان با صبر و تلاش از عهده حل آن برآمد.
می توان به طور خلاصه گفت که کتاب با تعاریف و مفاهیم کلی و اساسی آغاز می شود اما به تدریج وارد جزئیات می شود. همین سبک هم از ذهنیت سیستماتیک نویسنده حکایت می کند.
گر چه صفحات پایانی کتاب آسیب های جدی دیده اند و بخشی از اطلاعات بسیار مهمی که نویسنده درباره کیستی خود و سفارش دهنده کتاب و تاریخ تدوین آن می دهد، از بین رفته است اما می توان اطلاعات ذی قیمتی، گر چه ناقصی، درباره نام نویسنده، تاریخ و سلطان زمانه او بدست آورد.
برعکس تمامی کتاب، سخنان پایانی نویسنده، همانند سخنان اولیه او، به زبان عربی نوشته شده است. نویسنده، خود را "علی فرزند عبدالله ع...(؟)" معرفی می کند که گویا (؟) یکی از فرزندان "مملوک هیان" از مملوک های "پادشاه عثمانی سلطان سلی...(؟)" بوده است. ما حدث می زنیم که او یکی نزدیکان مملوک های سلطان سلیم اول عثمانی بوده باشد
او در باره تاریخ کتابت هم چنین نوشته است: "قد فرغه من هذه نسخه الشریف من شهور شهر ذی الحجه فی اواسط یوم الشعبد فی ساعه ضحایء کبرآ فی سنه اربعین تسعمائه من". تمام.
یعنی؛ نویسنده، نوشتن کتاب را در اواسط روز بخصوصی که "روز شعبد" نامیده می شده و در سال هفتصد و چهل تمام کرده است. بر این اساس عمر کتاب، هفتصد و شش سال قمری است.
انصافعلی هدایت
چهاردهم جولای 2025
No comments:
Post a Comment