مهندسی جهل 121
در این جلسه، با کتاب تورکی دست نوشته خطی قدیمی "بنگ و باده" آشنا شدیم. کتاب، از اول تا آخر، کادربندی، نقاشی و رنگ آمیزی شده است.
لذا، کتاب بنگ و باده، در کنار یک اثر ادبی کم نظیر بودن، به کتابی کم نظیر هنری در رشته نقاشی و مینیاتور هم بدل شده است.
نویسنده اصلی کتاب، حضرت مولانا فضولی بغدادی است که بنگ و باده را به تورکی رایج در آزربایجان نوشته است.
فضولی آن را به شاه اسماعیل صفوی تقدیم کرده است. در گذر زمان و بر اساس نیاز افراد، از روی اصل کتاب، صدها نسخه، توسط افراد مختلف رو نویسی شده است که تاریخ، خط، نقاشی و مینیاتورهای داخل آن ها با هم متفاوت هستند. لذا هر کدام از آن ها، یک اثر منحصر به فرد هست.
بر اساس نوشته های تاریخی، شاه اسماعیل صفوی در تاریخ هشتصد و نود و دو قمری به دنیا آمده و در سن سی و شش سالگی، یعنی در سال نهصد و سی دار فانی را ترک کرده است.
اگر فرض بگیریم که مولانا فضولی، “بنگ و باده” اش را در نیمه های سلطنت شاه اسماعیل صفوی (سال نهصد و بیست؟!) تکمیل و به او تقدیم کرده باشد، عمراین کتاب تورکی دست نوشته قدیمی ادبی و هنری، در حدود پانصد و بیست و شش سال خواهد بود.
با این همه، در آخرین سطر این مجلد از کتاب تورکی بنگ و باده، با چنین تاریخی "فی شهور سته ثمان و الف" مواجه هستیم که با یکصد و شصت و هفت سال فاصله از زمان نوشته شدن اصل کتاب توسط مولانا فضولی مواجه می شویم.
این، بدان معنی است که این نسخه ای که ما با آن آشنا شدیم، توسط فردی دیگری و به امر حاکم بغداد که فرزند صدراعظم هم بوده است، نوشته شده است. نام والی بغداد "حسن پاشا" و نام پدر که صدر اعظم و شهید شده یوده هم "محمد پاشا" بوده است.
نام نسخه بردار"مصطفی" فرزند "محمد" است. او هم قریحه شعری داشته است. ولی سبک و سیاق شعری او با مولانا فضولی در بنگ و باده متفاوت است که آن چه بر اصل بنک و باده علاوه کرده را هم مجزا بکند. لذا او، در داخل کادر و رنگی جداگانه، نوشته و در آن خودش، تاریخ و نام سفارش دهنده اثر را ذکر کرده است.
ما، در این جلسه از مهندسی جهل، بار دیگر، درک خود از “زیبایی” و احساس زیبایی به هنگام مطالعه و خواندن بنگ و باده تورکی را تعریف کردیم و بر چگونگی زیبایی خط و اثرهای هنری، از دیدگاه خود انگشت گذاشتیم.
همچنین “بنگ" را به معنی "بانکا" یا همان ظرف شیشه ای که برای نگه داشتن ترشیجات، مربا و امثال آن استفاده می شود گرفتیم که پس از پر کردن بانکا، در آن را می بندند تا مواد داخل آن فاسد نشود. شاید هم اشتباه کرده ایم.
انصافعلی هدایت
بیبست و چهارم جولای 2025
No comments:
Post a Comment