قادین توپلومون ایراده‌سی، عوصیانی و دئییشیمی دیر

 قادین حاقلاری اوچون ده موباریزه گرکیر

گونئی آزربایجاندان پاخیش پروقرامینین 92 ایکینجی سی سایین اغور تورک،  خانیم تورکان و انصافعلی هدایت'ین حوضورو ایله گئچیریلدی.

قادین توپلومون ایراده‌سی، عوصیانی و دئییشیمی دیر

قادین، اینسان دئمک دیر. اینسان حاقّی دئمک دیر.

 اینسانلیق دئمک دیر‌ اینسانلیقین حاقلاری دئمک دیر. آمما حایئف اولسون کی قادینلارین بئینی، دوشونجه‌سی ارکک‌لرین سومورگه‌سی اولموش. قادینلار سومورگه اولموش. سومورگه یاشامیش و سومورگه توپلومونون یارانماسی و داوامینا ارکک‌لرجه پایی اولموش.

قادینلار، سومورگه و سومورگه‌چیلیک زینجیری قئرمالی، عوصیان اتمه‌لی، دوشونجه‌نی، توپلومو،اوزگورلویه گوتورمه‌لی دیر.

قادین آزاد و اوزگور اولورسا، توپلومدا لوزگور اولور. قادین سومورگه‌دن بورتاریرسا، توپلومدا سومورگه‌دن قورتاریر.

بونون ائوچون ده، توپلومدا، قادیندان اولان آنلام و دوشونجه دئییشمه‌لی. یئنی دوشونجه  یئنی دوشونجه و یئنی قادین و توپلوم یاشامی یارانمالی دیر.

چون، دوشونجه دئییشیرسه، قادین دئییشر. قادینین آنلامی و دوشونجه سی دئییشیرسه، توپلوم دئییشر. چون توپلومون اوزگورلویه و ایستیقلالی، قادینین اوزگوردویوندن، قادین ایستیقلالیّتیندن گئچیر.

اگر ایسلامی، واختینین ایصلاحی و ریفورمیستی باخیشی کیمی گورورسک، ایسلام قادین دوشونجه‌سین دینه داشیمیش و ایسلامین ان‌ قوتلو و موقدّس کیتابی، قورآندا قادین آدینا بیر سوره آدلاندیرمیش. دینین ایچینده قادینا اونم ویرمیش. قادین سوره‌سی آدلاندیرمیش. قورآنین دورد اینجی سوره‌سی اولموش.

قادین، ارکک دن چوخ فارقیلی و باشقا فارلیق دیر. قادین، دوغار وارلیق دیر. آللاه‌ کیمی یارادئجی وارلیق دیر. 

بو سببدن دیر کی قادین هم ارکک لری دوغاز همده اونلارین کیملیگین و کیشیلیگین (شخصیتین) دوغوزدورار، شکیللندیریر.

قادین، توپلومون گئچه‌جه‌یی‌نین تاریخی، گله جه‌یینین گورونجه‌سی، گله‌جه‌یینین نیشانه‌سی، گله‌جه‌یینین سیمگه‌سی دیر.

اصلینده، قادین، هر توپلومون یازیلمامیش تاریخی دیر. بیر توپلومون و بیر میللتین گئچمیشینین جانلی-وارلی آیناسی دیر.

باشقا یوندن ده، قادین، هر توپلومون گله‌جک ده‌کی اینکیشافینین و گلیشمه سینین بللندیریجی و نیشانه‌سی دیر.

بئله گورونور کی ارکک‌لر، اوز باشینا و قادین‌سیز، حوکومت قورامازلار. اصلینده، بیر میللتین و اولوسون حوکومه‌تین، قادینلار قورارلار. حوکومت، حاکیمییت و دوولت، قادینلارین روحو و دوشونجه‌سی دیر. قادین حاکیمیّتده، حوکومتده و دوولتده آنا دیرک دیر.

اگر بیر قادینین ایچینده و کیشیلیگینده، روحوندا، شخصیتینده، حاکیمیت و حوکومت اولماز ایسه، اونون ائولادلاری دا حاکیمیت، حوکومت، دوولت قورانمازلار.

حوکومت، حاکیمیت و دوولت قادینین ایچیندن، روحوندان، دوشونجه‌سیندن و جسارتیندن باشلار.

قادین، اعتیراض دیر. قادین، دئییشیم دیر. قادین، اینقیلاب دیر. قادین، ایندیکی و وار دوروما عوصیان دیر.

قادین، تسلیم اولورسا، توپلوم تسلیم. توپلوم اولو دوغولور. مللت اولو و تسلیم اولور.

بوندان دولایی، قادین توم اینسان حاقّینا صاحیب اولمالی دیر. بو حاقلاری الده اتمک اوچون، ساواشمالی و توپلومو حاقلاری اوچون ساواشا حاضیرلامالی دیر.

بوندان دولایی، قادین، اوزونون بیرئیسل یاشامیندا دا سئچیم حاقّی اولمالی. قادین جسارت ادیبن، اشینی، یار یولداشینی سئومه‌لی، سئچیمی اوچون ائلچی گئتمه‌لی، یاشادیقی اشینی-ارکه‌ییتی سئچمه‌لی دیر.

بونا لازیم، اوزگورلوک دور. اوندان دولایی، قادین اوزگور اولمالی دیر. اوزگور یاشامالی دیر. اوزگور دوشونمه‌لی دیر. اوزگورجه ایسته یی اولمالی دیر. اورگورجه او ایسته‌یی آرامالی بولمالی دیر.

اوزگورلویو و ایستکی الده اتمک اوچون ایراده لازیم دیر. قادین، اینسان اودوقو اوچون، ایراده صاحیبی دیر و ایراده صاحیبی اولمالی دیر. قادین، اوزونون ایراده‌سین یوروتمه‌لی دیر. ایشه قویمالی دیر.

چون کی اوزگور قادین، اوزگور ارکک و اوزگور توپلوم دئمک دیر. 

ارکک‌لر، بیر توپلومو دئییشدیرمک ائوچون، نئچه نسیلین دئییشمه‌سین، نسیل‌لرین گلیب-گئتمه‌سین گوزلمه‌لی دیرلر.

 آمما قادین، بیر نسیل ده، یعنی 18 ایله 30 ایل آراسیندا بیر نسلی دئییشدیریر، اوزگور و موستقیل اده‌بیلیر.

بونون اوچون ده، قادین ارکک‌لرین سولطه سیندن، گوجوندن، فیکیریندن، دوشونجه سیندن، حیمایه‌سیندن، حتّا سئوگیسیندن آزاد اولمالی دیر.

قادین هر ساحه‌ده، مال-وار، ایقتیصاد، روح، گل-گئت، حوقوق، و … ساحه‌لرینده اوزگورلویه ال چاتمالی دیر.

قادین، ارکک‌لرین کولگه سینده قالیرسا، جانی و بئینی سومورگه اولور. 

قادینلار، ارکک‌لرین سومورگه‌سی و ال آلتیسی اولورسالار، یاراتدیقلاری نسیل و توپلومون بئینی ده سومورگه اولور.

قادین عوصیان روحون، اینقیلاب روحون، اعتیراض روحون دیری ساخلارسا، سومورگه لیگه اعتیراض ادرسه، او قادینین توپلومو، چوخ تئز، سومورگه‌یه اعتیراض ادیب، عوصیان ادیب، اینقیلاب ادیب، ایستیقلالین الده ادر.

بونون اوچون ده، قادین، ان باشدا آتا، قارداش ، ار، هابئله اوغلونون فیکیر و جیسیم قورخو و سومورگلیگیندن قورتارمالی دیر.

بوندان دولایی دیر کی قادین، قورخولاریندان قورتاریب، سومورگه دن اوزگورله‌شیب، سئچیم یاپمالی و ائوز گوونین الده اتمه‌لی دیر.

ایران آدلی سیاسال وارلیقدا، قادینلارین ائوز گوون‌لری آرادان گئتمیش. چوخ آز قادین وار کی ائوز گوونی اولموش اولسون.

هاردان بیلیریک کی بیر قادینین ائوز گوونی وار یا یوخ؟

قادینلارین توپلومداکی یاشاملارینا، یاشام چاباسینا، آماجلارینا، ایستک‌لرینه، ایستک لرینین کیمین خیدمتینده اولدوغونا باخمالییق.

ایراندا کی قادینلارا باخاندا، گورونور کی بیر چوخ قادینین دوشونجه‌سی، ایسته‌یی، ماراقی و آزرولاری، گوزللیک دیر.

ایراندا، چوخ آز قادین وار کی ائوزونون ائوز- گوزوندن، دوداقلاریندان، قاشلاریندان، سور-صوفتیندن، بورنوندان، چانه سیندن، یاناقلاریندان و … راضی اولسون.

یعنی، ارکک‌ توپلوم سومورگه‌لیگی، بیر ایش گورموش کی قادینلار ائوزجانلاریندان، ائوز گوزلریندن اوتانیرلار. 

بو اوتانماقدان و ائوزلریندن خوشلانماماقدان دولایی حتّا نیفرت اتدیک‌لریندن دولایی، ائوزلرینین دوغال بدنلرین دئییشمک ایستیرلر. 

نیه کی ائوزلریندن نیفرت اتدیک‌لری اوچون  اوزلرین قبول اتمیرلر و باشقا بیریسینه بنزمک ایستیرلر. 

بو قادینلار، نییه بو قدر ائوزلریندن نیفرت ادیرلر؟

قادینلار، نییه بو قدر عملیات ادیب، ائوزلرین، بدنلرین دئییشمک ایستیرلر؟

چون، قادینلار ائوزلرین بیر اوزل و بللی باشلی آدام اولدوقلارینا اینانمیرلار بلکه ائوزلرین بیر ماطاح، بیر مال، بیر آلت، بیر وسیله، بیر ابزار گورورلر، همده بیر آیریلارینین احتیاجلارینا یارایان بیر آلت گورورلر. 

قادبنلار ایستیرلر بیر ایشه یاراسینلار. درده دئیسین لر. آمما کیمین ایشینه و نه‌یین دردینه؟

ایران-فارس بئیین یئخاما، ایران-فارس اینسانی و دوشونجه‌سین یاراتما سیستیمی‌نین قادینلارا وئردیگی ان بویوک دوشونجه بودور کی هر قیز و قادین، بیر وارلی، دارایاتلی، ثروتلی ارکک تاپمالی دیر. 

قادینلار، اویله بیر ارکه‌یی تاپماق ائوچون، بیر جوره یاریشا گیرمیشلر.

 او یاریشین آماجی، ارکه‌یی راضی ساخلاماق دیر. اونلار، ارکک‌لری راضی ساخلامانی، ائوزلرینه آماج سئچمیش لر. 

نییه؟

چون، قادینلارین قورخوسو چوخ دور. مالی باغلیلیقلاری چوخ دور. قادینلارین هئش بیر ساحه‌ده امنیّت‌لری یوخ دور. دوولت و قانون قادینلاری حیمایه‌تینه آلمامیش. اونلارا گوونجه وئرمه‌میش. قادینلارین بئینی ده، جانلارینا تای سومورگه اولموش.

بونلاردان دولایی، قادینلارین اوزلرینه گوون‌لری یوخ دور. اوندان دولایی دیر کی قادینلار، بیر ارککدن آسیلی اولاراق، دورماقا چالیشیرلار. قادینلار، بیر ارکه‌یه دایانماق ایستیرلر.

چون هله، ائوزلرینه اینانمیر، ائوزلرینه دایانانمیر، ائوزلرین راضی سالانمیرلار.

چون، قادینلارین آماجلاری، ان آزی، بیر ارککی راضی سالماق دیر کی او ارکه‌یه دایاناراق، یاشامی سورسون‌لر.

نییه؟

چون قانونلار، تعلیم، تربیه، تاریخ، عنعنه‌لر، گئچمیش، عاییله و توپلوم، قادینلاردان بونو ایستیر. 

هر شئی ال اله وئرمیش و قادینا بیر نقش، رول و یئر بیچیلیب، اونا گئیدیرمیش. قادیندان ایستیرلر، او اویوندان ائشییه چیخماسین.

قادیندان یورمادان، قادینا یاشام نوماییینده، تاماشاسیندا، اویونوندا بیر یئر وئرمیش‌لر. قادینین او یئردن چئخماق حاقی یوخ دور. قادین او نوماییشدن، وویوندان چئخئرسا، موجازات اولور. همده چوخ آغیر موجازات اولور.

قادینلار، بو آجی، زهرلی نوماییش و وتماشایا قارشی اینقیلاب اتمه لی، عوصیان اتمه لی، آیاقا قالخمالی دیرلار. بو تاماشانین باشدان دیبینه دک دئییشیم یاراتمالی دیرلار.

ارکک توپلومو، قادینلاری، یئر اوزونده یاشایان توم دیشی و دوغار جانلیلاردان آیئرمیش.

بو دونیادا و توم جانلیلارین ایچینده، تکجه اینسان توروندن اولان قادین دیر کی ارکک لریندن گوزل-گویچک دیر.

او بیری جانلیلاردا، ارکک، دیشیدن داها چوخ گوزل-گویچک دیر. آمما ارکک گوزللیگینه راغمن، قادینی اله گتیرمک ائوچون، هر جور دانسا، رقصه و ایشه ال وورور.

نییه؟

چون، جانلیلار دونیاسیندا، قادین حوکوم سورور. قادین یارادیجی دیر. اوندان دیر کی قادین حوکومت ادیر. نییه کی قادین توپلومو یارادیر. توپلومو دئییشدیریر. 

اونون ائوچون ده قادین، سئچیجی رولوندا و یئرینده دیر. قادین، نوماییشی، تاماشانی و یاشامی یازیر، پئلانلئر، سئچیر، قورور، قورقولور.

چون، توم جانلیلاردا، دیشی نین اوز گوونی، ارکک دن داها چوخ دور. 

بونو، اینسان جانلیسی، توپدومدا ترسینه چئویریبلر. بوندان دولایی، قادینلارین ائوز گوونی ایتیب، آزالیب. 

چون، قادینلار بیر جینس، ماطاح و دوکاندا کی مال دورومونا دوشموشلر کی موشتری اونلاری سئچمه‌لی دیر. 

توپلومون گوزونده، قادینلار موشتری اولامازلار و سئچه مزلر.

بو داورانیش توم باشقا جانلیلاردا ترسینه دیر. ارکه‌یین سئچیم گوجو یوخ دور. بلکه قادین موشتری دیر و قادینین سئچیم حاقی و یاشام حاقی وار.

حتّا آری توپلوموندا و تورآتانلار دا، توپلومون اساسی دیشی جانلی دیر. ارکک آری و تور آتان، بیر قادینا ال تاپماق ائچون، باشقالاری ایله یاریشا گیرمه لی، هر کیم داها چوخ و اوزون اوچرسه، و قادینا یاخینلاشابیلرسه، قادین اونو سئچیر و اونا یاخینلاشیر. برابر اولاندان سونرادا، ارکیین ایشی بیتیر. ارکک اولور.

 جانلیلاردا و اوزِلیک له آری توپلومون، دیشی یادا قادین یارادیر. توپلومو قورار. توپلومو ایداره ادر. توپلومون  ایشلرین بولور. حاکیمییت، حوکومت، دوولت و مملکت دیشی آری   قادینین الی و ایداره‌سی ده دیر. قانون، توپلوم، سیستیم، قادینین ایراده سی، ایسته یی و حوقوقو اساسیندا دیر.

آرینین یاشامی، توپلومسال یاشام دیر. بونا قارشی لیبرالیسم و بیرئیسل یاشان وار کی تورآتانلارین سئچیم یاشامی دیر. 

تورآتانلارین لیبرالیسم سیستیمینده ایسه، بیرئی لیلیک یاشامی اوستون دور. بو لیبرالیسم ده ارکک‌لرین حاقی چوخ آز دیر و سئچیم حیاتلاری چوخ قئسئتلی دیر. 

تورآتان یاشامیندا توپلومون معناسی یوخ دور. هر نه وار ایسه بیرئیسللیک ده دیر. بو بیرئیسللیکده ده قادین ان باشدا دیر. بو تورآتاندا دا قادین سئچئجی دیر. ارککلردن بیرینی سئچر و بیرلشدیکدن سونرا، اونودا ییه‌ر. ارکیین ایشی و رولو بوراجان دیر.

ماراللاردا، شئرلرده، قوشلارین هامیسیندا و … دیشی نین اونمی، ارککدن داها چوخ دور.

قادین توپلومون اساس دئییشیم عونصورو دور‌. قادین اوزگورلویون، سئچیم حاقّین، ایراده‌سین یوروتمه‌لی دیر.

انصافعلی هدایت