گونئی آزربایجان میللی فعاللار اوچون ژورنالیسم 33 الف- تئوری- مجهوللاشماق

انصافعلی هدایت
بو درسده، گئچن درسین داوامئندا، "مجهوللاشماق"-ا بارماق قویاجاغام (گونئی آزربایجان میللی فعاللار اوچون ژورنالیسم 32 و 33)
"مجهول" یازماق، "مجهول" فعل لردن ایستیفاده اتمک، "مجهول" آدلار آلتئندا یازماق، "مجهول" زاماندا یازماق، "مجهول" تاریخده یازماق، "مجهول" کیملیک، "مجهول" تاریخ یازماق، "مجهول روح و روان"، "مجهول" ایجتیماع، "مجهول قورخودان یاشاماق، "مجهول" قورخونو منیمسه مک، "مجهول"دوشونجه، "مجهول" ائوزگوون یا اعتیماد بنفس، "مجهول" ...
مجهوللوق، مجهوللاشماق، مجهوللاشدئرماق، مجهول قهرمان، مجهول اینسان، جسارت سیز اینسان و ... بیر فرهنگ (کولتور)، بیر یاشام طرزی و یونته می، بیر توپلومسال خسته لیک و بیر جوره توپلومسال جهالت دن عیبارت دیر.
"جهل" و "جهالت" نه دئمک دیر؟
اگر آدام اوغلونون، بیر شئییه، بیر دوروما و بیر موضوع حاقدا، معلوماتئ و تانئشلیقی اولماز ایسه، اونا "جهل" دییرلر.
جهالت"-ده، اینسانئن او حالئنا دئییلرکی اینسان بیلر یا اورگه نر کی بو فیکیر، شئی، حال، خبر ، دوروم و ... یا هر نه اولور اولسون، دوز دئییل آمما همن دوز اولمایان ایشه ایصرار ادر.
بو آدام یا توپلوم، جاهیل دیر آمما دوغرونو اورگنمه گه چالئشماز. جهلین، علمه چئویرمگه جهد اتمز. اونون یئرینه، جهلینه "ایفیخار" ادیر. بو دوشونجه نین آدی، "جهالت" دیر.
جهالتی دایانئجی ادن، او دوشونجه دیر کی "ایدئولوژی" یا دین یادا عصبییت و تعصصوب سببیله و عمدی یا بیلینجی لی بیر شکیلده، تعلیم و تربیت قووه سی واسیطه سیله، اینسانلارا تعلیم ادیلیلیر.
منیم هر توپلوما، چوخدا تانئشلئقئم یوخ دور. آزربایجان تورکلرینین توپلومونا باخئرام و بو موضوعنو دوشونمه گه چالئشئرام.
اصلینده، جهل، "قورخونون" دوغار آناسئ دیر. "جهل"، قورخونو و "قورخو"، ایسه جهلی یارادار. بو ایکیسی، بیر عیبه جر فئرلانتئ و فئرئلداق دیرلار. اونو، سئندئرماقئن یولو ایسه بونلارئن ایکی سیندن بیرینین قابئغئن سیندیرماق و یئنی دن دوغولماق یادا اونون زیندانئندان قاچماق دیر.
توپلوم بلکه بیلمیر، نئجه بیر جهله و قورخویا موبتلا دیر؟ هانکی سورج ایچینده، بو ایگی خسته لیکه توتولوب دور؟ بیلمیر کی بو جهل و قورخو بیر مرض دیر و درمانی وار.
جهلین و قورخونون درمانی، قورخویا و جهله هوجوم (هوژم) یا حمله آپارماق دیر. اوندان اونجه، دردین و جهلین سببین اورگنمک گرکیر.
ایران تاریخینه باخارکن، سون یوز ایلین حادیثه لرینه دیققت ادرکن، گوروروز؛ ریضا پالانی، مشروطه دن سونرا ایشین باشئنا گئچیر. دوشونجه صاحیبلرینین قتلینه، جئرئلماسئنا، یاندئرئلماسئنا، طوله ده؛ آخئرا باغلانماسئنا، حبسه سالئنماسئنا، زینداندا اولدورولمه سینه و ... فرمان وئریر.
بیر چوخ اینسانلار و حتتا قاجار شازدالارئ، ایشلریندن آتئلئرلار. کوچه باجالاردا قتله یئتیریللر. بئله لیک له توپلوئمدا بیر فیکیر یارانئر: من قاجارلارا قارا و یالان یاخمازسام، اونلارئ محکوم اتمه زسم، اونلارلا ضیدلیک گوسترمه زسم، و ... جان و مالئمئن امنییتی یوخ دور. بو رژیم منی تصفیه اده جک. سیله جک. محو اده جک.
اینسانلار، پالانی نین او فرمانلاری و جینایتلریندن سونرا، بو سونوجو آلئر و بیله بیله، یالان یایماقا آمما دیری قالماغا چالئشئر. هر گون دانئشمالی دیر. یازمالئ دیرو گوروشمه لی دیر. سورقو سورولارا جاواب وئرمه لی دیر. بیر شئی آلئب، بیر شئی لر ساتمالئ دیر. آل-وئرده اولمالئ دیر. عینی حالدا، ائزون و ایچین گیزلتمه لی دیر. یوخسا، جانی، حالی، اهلی عیالئ تهلوکه یه دوشه جک دیر. ایکی اوزلو اولمالی و یاواش یاواش، فیکیرین، دوشونجه سین گیزلتمه لی و یاواش یاواش، قورخودان و تهلوکه یه سبب اولان فیکیرلری و دوشونجه لری آتمالئ دیر. یئنی فیکیرلری، "دوغرو" اولاراق، آلمالی، بسله مه لی و اونلارلا یاشامالئ دیر.
بیر طرفدن قورخو درینله شیر. آیرئ طرفدن ایسه جهالت. اوزون جاهیل و آنلاماز گوسترمکده درینله شیر. بو قورخونو، آروادئنا، اوشاقلارئنا -هر گون اونلار دفه- خاطئرلادئر. پئچئلتی کولتورو ده بوردان یولا چئخئر.
آدام، هر دوست گورونن، هر اوشاق، عاییله عوضوونه، آر-آروادا، باجییه، قارداشا، ده ده و نه نه یه، گوونین الدن وئریر. فیکیرین اونلاردان گیزلتمه گه چالئشئر. اگر بیر یاخجی ایش یا یاخجی بیر موقع ایستیر ایسه، احمد کسروی تک، اوزوندن و اوز شخصی کیملیگیندن علاوه اولاراق، میللتین کیملیگینده دانمالی دیر. نئجه کی کسروی "تورکلوگو" دانماغا چالئشیر تا عدلییه نین رئییسی اولسون. ایشی و امنییتی اولسون. بئله بیر آدام و بئله بیر دئوراندا، یوخودا بئله، یوخو گورمک دن قورخور.
بو پروسه، درد و جهلی دوولت و سیستیم ایستیر دیه، گورمک لازیم دیر. دوولت ایستیر خالق، ایستییه رک، گئچمیشدن قالان خاطیره له ره بوطلان قلمی چکسین. اونوتسون. حتتا اونلاری ترسینه بئله قبول ادیب، ایچینده بئله اینانسئن. بونون اوچون، دوولت هامئنئ زورلور تا اوزلرین جهالته وورسونلار یادا اولمه گی سئچسین لر.
بو دزگاه، شهید شئیخ محمد خیابانی-نین ایستیقلال حرکتیندن سونرادا عینی شکیلده داوام اتدی. خیابانی و اونون چالئشمالاری اونودولمالئ دیر. حتتا، او دونم و تاریخ، ترسینه دونمه لی دیر. ایرانچی بیر حرکت گورونمه لی دیر."ایرانچئلئق دیر" دییه هامییه ایناندیرمالی دیر.
اینانمایانئن باشئنا نه گله ر؟
بو یئنی سوره جه اینانمایانئن یا اوزون اینانماغا زورلامایانئن باشئنا نه لر گله بیلر؟
اعدام، سورگون، جبس، ایش سیزلیک، لات لوت الینده قتله یئتیشمک، آبئرئسین آپارماق، و ...
بونون اوچون ده، هر ائوده، دوولتین بیر مامورونون اولماسی لازیم دیر. دوولت، مامور اولماسا بئله، "هر ائوده بیر مامور وار" کیمی گوسترمه لی دیر. بو فیکیری یایماق اوچون، هر آدامی حتتا اعتیراضی اولماسه بئله توتمالی دیر. اعتیراضچی لاردا یوزده یوز توتولمالئ دیر. نفس چکن لر توتولمالئ دیر. شیخ دن دانئشانلار توتولمالی و زینداندا چورومه لی دیر. هئش بیر کیمسه نین جیسارتی اولمامالی دیر. هر کیم جیسارت گوسته ریر ایسه، اوزو و عاییله سی دارما-داغئن اولمالئ دیر.
عینی حادیثه، پیشه وری دوورونده ده تیکرار اولور. سکسن اوچ ایل شهید پیشه وریدن گئچیر. حالا اینسانلار اوندان دانئشماغا جسارت اتمیر. نیه؟
چون، ایکینجی پالانی واسیطه سیله، اونلارمین اینسان قتله یئتیریلدی لر. اعدام اولدولار. تیکه تیکه دوغراندئلار. فهلهکه باغلاندئلار. ناموسلارئنا تجاووز ایله دیلر. دیللرین کسدی لر. کیتابلارئن، روزنامه لرین یاندئردئلار. طرفدارلارئن توتوب، زیندانا و اشکینجه یه محکوم اتدیلر. ایشلرین اللریندن آلدئلار. آجلئقا و یاروارماغا یادا سورگونه محکوم اتدیلر.
بو جومله له ره باخسانئز، حالا من "مجهول" یازئرام. نیه؟ نیه آیدئن- آشکار دانئشمئرام؟ من کی او دئورانئن شاهیدی اولمامئشام. او جهالت و قورخو منیم جانئمدا یووا سالمئییب.
چون، بیر ادبیات، بیر فیکیر، بیر دوشونجه، بیر رفتار و داورانئش، بیر تاریخ، بیر یاشام، بیر مریض اینسانلار و توپلوم یارادئبلار. بیز، هامئمئز، او مرضه (ایستر-ایسته مز، موستقیم-غیری موستقیم) موبتلایئق. بو مرضی یازئلارئمئزدا بئله گورمک اولار.
بو جریان، "الیناسیون" و "اوزگه لشمئکدن" داها درین دیر. اوزگه لشمک، بو توپلومسال خسته لیگین بیر بوجاقئ دیر.
عاینی دزگاه، 1357 و شهید آیتو اللاه سید محمدکاظئم شریعتمداری زامانی، آزربایجانلئلارئن باشلارئندان گئچیب. سونرا موجاهیدلر، فدایی لر، توده لر، و ... ده ده داوام تاپئب. بونلارئن هامئسئندا، ان چوخ اولن، توتولان، اعدام اولان، ایشکنجه اولان، ایشین الدن وئرن، گیزلی حیاتا محکوم اولان و سورگونه گئدنلر، آزربایجان تورکلری اولوب.
نیه؟
چون آزربایجانلئلار، تاریخی بیر سورجده، ظولمه معروض قالدئقلارین، کامیل حالدا اونوتمایئب لار. اونون اوچونده، حله، عوصیانلار بیر روحا صاحیب دیرلر. پالانی و موللا آمما فارس رئژیم لردن راحاتسیز و زور گورموش و آزادلئق و قورتولوش آختاران بیر اینسانلار دیرلار.
یادئما دوشور؛ خومئینی دن سونرا، منیم سیاستدن آنلامایان آتا آنام و فامیللریم، هر بیر سئوز دانئشاندا، بیزله ره سیفاریش ادردیرلر: بو سئوزو، هئش کیمه دئمئیین هااا. هئش کیمین یانئندا چئویرمئیین هااا. هر کیمدن اشیتدیز، یالانلئیین هااا. فولانکسین آدین توتمئیین هااا. فولانکسلرله اوتوروب-دورمئیین هااا. بیلین کی "دیوارئن قولاغئ وار هااا."
بو جریان و داورانئش، ایران-عراق ساواش زامانی و "شهیدلر" ادئنا، داها درینلشدی. سونرالار، آزربایجانچئلئق و میللتچیلیک، یاواش یاواش، قورخولارئن ایچینده، جوجرمهگه باشلادی. آمما یوز ایل، قورخو، آلتئ-یئددی نسیل اینسانلارئن ووجودوندا یئر اتمیش. بالالامئش. یئر سالمئش. داورانئش یونتمی اولموش. فیکیر، دوشونجه، حیات وتوپلومسال یاشاما چئوریلمیش. باخئش و یاشام فلسفه سی اولموش. اونون ضیددینه عوصیان یا مومکون دئییل، و یا بیر ایکی نسلین ایچینده مومکون دئییل. یادا چوخ چوخ چتین دیر.
بو درسده چالئشئرام، بو خسته لیگین اوستون آچام. آمما هئش کیم بونو خسته لیک بیلمیر. او حالدا کی بو درد و مرض، ایجتیماعی، آزادلئق ضیددی، فیکیر دوشمنی، عاغئل غارتچی سی دیر. جسارتی آلار. ذیللتی، قهرمانلئق گوسته رر.
اینسانلارئن اوز گوونین آرادان آپارار. اینسانئن، اوزنه و دوشونجه سینه اعتیمادئن الدن وئرر. او اینسان، وائوز یولونا، دوغرو دوزگون اینانماز. اگر اینانئر ایسه، دوشونجه سی و اینانجی یولوندا اولومه یورور و جهالت، جهل و قورخوسو ایله جیددی موباریزه ادر. آمما بو آز گورونور.
او اینسان بیلر، بو حاکیمییت منیم حاکیمییتیم دئییل. منیم دوشمنیم دیر.او حاکیمییت، منیم وطن حاقئمئ، وطن سئوگیمی، میللت سئوگیمی، دیل سئوگیمی، توپراق و سو سئوگیمی، الیمدن آلئب. او آدام ائوزوندان سوروشمالئ دیر: حاکیمییت،منله، نه دن ساواشئر؟
چون، حاکیمییت بیلیر کی من اونو قبول اتمیرم آمما سیلاح و قانون، او حاکیمییتین الینده دیر. همان حاکیمییت، ایشدن و ایش سیزلیکدن، بیر سیلاح کیمی منیم علئیهیمه فایدالانئر.
حاکیمییت بیلیر، اونون، منیم یانئمدا هئش بیر مشروعییتی یوخ دور آمما نه ادیم کی او بیر قانون و حوقوق دوولتی دئییل. حاکیمییتین اوزو قبول اتدیگی قانون و حقوق اوستونده، موخالیف لرله داورانمئر، بلکم، بیر مافیا کیمی حوقوقسوز و قانونسوز داورانئر. لاکئن بویوک بیر مافیا دیر کی "دوولت" آدئن داشئر.
مافییادان یا مافییا کیمی داورانان حاکیمییتدن، دوولت اولماز. نیه کی مافییا، قانون و حوقوقا باش اگمز. هئش بیر کسی و بیر فیکیری، رقیب یا موخالف قبول اتمز. موخالیف لری اولدورمک مافییانئن تکجه سئچیمی دیر. چون، مافییادا، منافع بولونمز. یا "منیم دیر" یا "دوشمنین دیر" دییه دوشونولور.
حاکیمییت بیر قانون یازار و هامئنئ تشویق ادر، او قانون چارچئوه سینده رفتار اتسین لر. هر بیر داورانئش، او قانونلارئن ایچینده اولورسا، دوولت اوندان حیمایت ادر. لاکئن ایراندا یاشایان دوولت، همده گئچن یوز ایلده، مافیا دوولتی اولموش دور.
بو ایران دوولتلری، هر بیر میللتی، دوشمن، هر بیر فیکیری، دوشمن، هر بیر جسارتلی اینسانی، دوشمن گوروب، اونو قتله یئتیرن و مافیا قورخوسون، اوئرکله ره سالان بیر حوکومت اولابلار. دوولت مافیاسئندان، عدالت آدلئ بیر مافییایا سئغئنئرسان، حاق، سنین اولماز.
بو بحثه ویدئودا و درسده ایلتیفاتئزی خواهیش ادیرم!

انصافعلی هدایت
تورنتو - کانادا
اون دوققوز- اپریل 2018

hedayat222@yahoo.com