مهندسی جهل 018: زبان تورکی تاریخی تر، علمی تر و استانداردتر از فارسی است
مهندسی جهل 018: زبان تورکی تاریخی تر، علمی تر و استانداردتر از فارسی است
در برنامه هیجدهم "مهندسی جهل" به معرفی سه نسخه متفاوت از کتاب تورکی و قدیمی "ده ده قورقود" پرداختیم. گفته یم شود که ده ده قورقود یکی از رهبران طایفه "اوغوز" از طوایف تورک بوده است که همزمان با بعثت حضرت رسول اکرم می زی=سته است که از طرف تورک ها به عنوان سفیر و نماینده تورکها به نزد آن رسول اعزام شده است.
داستان های سمبلیک او که جنبه های قهرمانی، آزادگی، حمایت از ملت، جنگ با ظالمان و ستمگران و ... دارد، در یک کتابی با نام "ده ده قورقود" جمع آوری شده است.
با آن که تا کنون سه نسخه از آن کتاب در چهار گوشه جهان کشف و به عموم علاقه مندان تمدن های بشری عرضه شده است اما اصل کتاب که به قلم خود ده ده قورقود باشد یا بنا بر تعریف او و بدون واسطه توسط نویستنده ای نوشته شده باشد، بدست نیامده است. ممکن است در آینده، از کتابخانه های پیدا و پنهان، علاوه بر اصل کتاب، ده ها، بلکه هزاران دست نوشته و نسخه های دیگری هم کشف شده و به عموم عرضه بشود. اما از روی همین سه کتاب، ده ها ترجمه، یا متون چاپی آن ها منتشر شده است که در این برنامه با معرفی دو نمونه از آن ها که در ایران به چاپ رسیده شدئه است، برداختیم.
می دانیم که در گذشته، برای تکثیر هر کتابی، با دست، متن کتاب مورد نظر را نسخه برداری یا دستنویس می کردند. لذا تهیه یک کپی از یک کتاب بسیار گران تمام می شد. علاوه بر آن که کسی که از کتابی نسخه برداری می کرد، خود را "مصحح کتاب هم می دید. اگر در هنگام نسخه برداری با مطلبی در کتاب روبرو می شد که آن را از نظر معنایی، املایی و حتی فکری درست نمی یافت، با احتمالی، به تغییر و تحریف کتاب، البته با نیت خوب اقدام می کرده است.
برای همین است که در سه نسخه بدست آمده از کتاب دهده قورقود، تفاوت هایی را در استاندارد و علمی کردن تورکیف همچنین در شیوه نگارش و تلفظ کلمات می بینیم.
مثلا، در نسخه ای که کتابخانه "واتیکان" از ده ده قورقود با استاندارد شدن تورکی در دوره ای که زبان عربی استاندارد شده بود، مواجه می شویم. عرب ها نوشتار خط و صدای عربی را استاندارد و علمی کردن تا در نوشتن و خواندن قرآن، هیچ اختلافی کلی یا جزئی بوجود نیاید و راه را بر هر گونه اختلاف در نوشتن و خواندن نه تنها کلمات، بلکه حروف هم ببندند.
رهبران و بخصوص خلافای تورک هم، برای این که متهم به کوتاهی نشوند، همان کار را در باره زبان تورکی انجام داده و نوشتار و خوانش زبان تورکی را علمی و استاندارد کردند تادر خواندن حروف، صداهای حروف، کلمات و جملات دقت علمی و ادبی و استانداردها ملاحظه بشود.
لذا در نسخه ده ده قورقود در واتیکان با متنی روبرو هستیم که با سه صدای کوتاه، سه صدای بلند و سکون علامتگذاری شده است تا هر کسی و در هر زمانی که خواست به این متن مراجعه بکند، بتواند آن متن رت به همان لحن، صدا، شیوه ای بخواهند که در عصر نویسنده یا نسخه بردار خوانده و نوشته شده است.
اما در نسخه "گون بد نسخه سی" که در تورکمن صحرای جنوبی بدست آمده است، از نوعی خوشنویسی زیبا اما بدون علایم هفتگانه بر روی حروف نوشته شده است. متن بسیار روشن و قابل خواندن به وسیله همه افراد تورک زبان است. تنها ظرط خواندن آن، طرف زمان، عادت کردن به متن، عادت کردن چشم و مغز به خواندن تورکی و آشنایی به زبان تورکی، بخصوص زبان تورکی ادبی و استاندارد منهای صداها و حرکات هفتگانه است.
در نسخه "درسدن" هم با متنی روبرو هستیم که حرکه گذاری نشده است. همین نشان می دهد که نوشتن و خواندن کتاب های تورکی به قدری رایج بوده است که چشم و ذهن خوانندگان با املا و روشت نگاری علمی و استاندارد تورکی آشنا بوده است و لازم نبوده است تا برای مکم به درست نویسی و درست خوانی متون تورکی، بر روی آن ها علایم هفتگانه را بگذارند.
با دقت در این سه نسخه از یک کتاب، متوجه می شویم که این نسخه ها در زمان های مختلفی از نسخ دیگر نسه برداری شده اند. به زوری که در نوستار بعضی از کلمات، تفاوت های فاحشی دیده می شود که البته در اغلب وارد، تغییر چندانی در صدای حروف ایجاد نمی کند ولی در بعضی جاها، نه تنها صداهای کلمات که خود حروف هم تغییر کرده اند.
در این برنامه، علامه بر معرفی سه نسخه خطی و دستنویس قدیمی، به معرفی دو نسخه جدید از آن ها پرداختیم. مرحوم بلود قاره چورلو (سهند" در کتاب "طازمین سوزو" متن بخشی ار کتاب ده ده قورقود را به شعر و به زبان امروزی تورکی در آورده است.
جناب پرویز زارع شاهمرسی آن را باحروف چاپی منتشر کرده است. به عقیده ما، این کتاب چاپی، بیشتر تلفظ تورکی تورکمنی را به خاطر می آرود. احتمال دارد که خواندن این کتابف برای تورکمن ها راحت تر از تورکی های آزربایجان باشد. این قضاوت، ممکن است ابدا صحیح نباشد. چرا مه ما با زبان تورکی علمی، استاندارد و علمی، با کلمات تورکی قدیمی و ... آشنایی نداریم. چشمف گوش و مغز و خافظه ما به دیدن، شنیدن، هخواندن آن ها عدات نکرده استو لذا در خواندن آن ها به گل می نشینیم.
خواندن این کتاب ها، نه تنها به شناخت ما از تطور زبان تورکی در طول تاریخ، به درک نوع نگرش و ادراک نسل های قبلیف به تلاش آن ها برای علمی و استاندادر کردن زبان تورکیف با وضع جوامع و شرایط زمانی و مکانی نویسندگان هم آشنا می شویم.
انصافعلی هدایت
27 مارچ 2025
Comments
Post a Comment