مهندسی چهل 020: معرفی چهل کتاب در رشته های علمی، تخصصی و ادبی زبان تورکی

مهندسی چهل 020: معرفی چهل کتاب در رشته های علمی، تخصصی و ادبی زبان تورکی

 در بیستمین برنامه "مهندسی جهل" به بررسی کتاب "فهرست نسخه هاس خطی ترکی کتابخانه بزرگ حضرا ایت الله العظمی مرعشی نجفی" پرداختیم که جلد اول آن در سال 1381 شمسی بخ قلم جناب حسین متقی و به سرپرستی سید محمود مرعشی نجفی؛ فرزند آن آیت الله منتشر شده است. زبان این کتاب فارسی است و به هنگان اشاره به مطالب هر کتاب، چند جمله از متن اول و انتهای ان ها را به زبان تورکی، عربی، یا فارسی گوشزد می کند و خواننده را ولع خواندن آن کتاب می اندازد.

در این کتاب، مشخصات بیش از دوست کتاب آورده شده است که ما در این برنامه به معرفی چهل کتاب اقدام کردیم.

"احکام رمل" اولین کتابی است که در باره رمل و طالع بینی در قرن سیزدهم قمری و به زبان تورکی استاندارد علمی آزربایجانی است. جناب متقی، نویسنده مترم و زحمتکش این کتاب، تحت تاثیر فضای سیاسی، فکری، تبلیغاتی ایرانی و جهانی که باید تورک ها را ازهم تجزیه کرده، نه تنها در درون مرزها و ویزاها بلکه در درون هویت های مجزای زباین، جغرافیایی، دینی زندانی کرد تا با هم تماس نداشته بلکه به دشمن هم بدل شوند. او هم تحت تاثیر آن سیستم شستشوی مغزی آموزشی جهانشمول، در هنگام معرفی زبان تمامی کتاب هایی که به زبان تورکی ادبی علمی و استاندارد نوشته شده است را "عثمانی" معرفی می کند.

غافل از آن که هم پدران عثمان آزربایجانی الاصل بوده اند و زبانشان هم دقیقا زبان تورکی آزربایجانی بوده است.

علت عدم آشنایی نسل ما با آن زبان: 1. جلوگیری از تحصیل علمی و آکادمیک ما به زبان علمی، ادبی و استاندارد زبان تورکی است. 2. عدم شناخت و توجه ما به تاریخ و نوع کلمات، گویش و نوشتار ادبی زمانه است که کتاب ها در آن تاریخ نوشته شده اند. 3. تاثیر لهجه های محلی کنونی ما بر ادراک ما از زبان تورکی علمی، استاندارد، ادبی و تخصصی است. 4. عدم آشنایی ما با زبان و اصطلاحات هر رشته تخصصی است. 5. تحت تاثیر القائات شبهه علمی و اشغالگرانه غربی های اورتیانتالیست یا شرق شناسان غیر عملی که دارای اهداف سیاسی و اشغالگر ذهنی هستند قرار داریم. 6. تحت تاثیرات عمیق یک قرن تحقیر همه جتنبه، به خودف زبان و فعالیت های خود اعتماد نداریم و منتظریم تا غربی ها علمی بودن فعالیت های ما را تصدیق بکنند. 7. در حالی که تمامی فعالیت های علمی و شبهه علمی غربی ها در راستای تامین منافع آن ها در درازمدت طراحی و اجرا شده است. 8. ما تورک هاف کمترین شناخت را از منافع ملیف معنی و مفهوم منافع ملی خود و منافع ملی دشمن و اشغالگران داریم.

در نتیجه، آن چه در این کتاب، به عنوان "زبان تورکی عثمانی" به خورد خواننده داده می شود، دیوار و فاصله گذاری ذهنی بین تورک ها، در جغرافیاهای مختلف است. چرا که زبان بعضی کتاب ها را "عثمانی معرفی می کند که هنوز سلسله حاکمیت های عثمانیان یا اصلا آغاز نشده است یا در مراحل نوزادی قرار دارند. لذا نمی توان زبان خاصی را به آن ها استناد کرد.

نتیجتا: به عقیده ما، منظور از زبان عثمانی، زبان ادبی، استاندارد شده، علمی و تخصصی تورکی است که با چند روز زحمت می توان نه تنها نسخ چاپی آن ها را براحتی خواند و فهمید بلکه نسخ دستنویس آن ها را هم می توان خواند و فهمید و ادراک کرد. یعنی چیزی به نام زبان عثمانی وجود ندارد. آن چه موجود و دارای اهمیت حیاتی است، زبان تورکی استاندارد علمی، تخصصی و ادبی است که می توان در جهان تورک آن را با کمترین هزینه های آموزشی فهمید و فهماند.

کتاب دوم "احکام علم رمل" است که حدود 980 سال قبل، و توسط نویسنده نامعلومی به قلم جاری شده است. آن هم به زبان تورکی استاندارد علمی، تخصصی و ادبی نگارش شده است. البته و شاید بتوان در زبان فارسی، چند کتاب قدیمی در این موضوع، برای رقابت با این کتای تورکی یافت.

کتاب سوم "احوال دوازده امام" است که به قلم ناشناسی در باره تصوف و در اواخر قرن سیردهم نوشته شده است.

کتاب های چهارم: " اختری صغیریا لفات اختری" و پنجم "اختری کبیر یا لغات اختری" دو لغتنامه ای هستند که به قلم یک علم و در دو زبان تروکی و عربی و در عهد سلطان سلیمان قانونی که حدود سسصد سال قبل باشد، نگارش یافته اند.

کتاب ششم تورکی علمی و تخصصی با نام "اختیار الجزئی = اراده جزئیه" است که به موضوع بسیار غامض و پیچیده اراده و اختیار انسان می پردازند. موضوع این کتار تخصصی تورکی، "کلام" یا فلسفه درون دینی است. گویا بحث اصلی کتاب به "اراده ومشیت الله" متمرکز شده و اندیشه های نحله های مختلف رد این موضوع با به کنکاش گذاشته است که احتمالا در سده سیزدهم نوشته شده است.

کتاب هفتم با نام "آذکار و ادعیه" در زبان تورکی استاندارد علمی، تخصصی و ادبی و زبان عربی به موضوع "تصوف" می پردازد که در قرن سیزده هجری نوشته شده است.

کتاب "استعاره" به موضوع تخصصی "بلاغت" در سخنوری و منطق گرایی در سخن و فکر تمرکز کرده است که موضوعی ذهنی و پیچیده است که در 1235 هجری قمری و زبان تورکی استاندارد علمی، تخصصی و ادبی نوشته شده است.

"اعجوبه الغرایب فی نظم الجواهر العجائب" کتاب نهم است که نوئیسنده آن را به دو زبان زبان تورکی استاندارد علمی، تخصصی و ادبی وعربی نوشته است اما نوشته ساده و نثر نیست بلکه لغات را در حدود سسصد چنجاه سال قبل به شعر کشیده است.

کتاب بعدی به زبان تورکی استاندارد علمی، تخصصی و ادبی، به دستور زبان تورکی پرداخته است که در جدود 250 سال قبل به رشته تحریر درآمده است. این در حالی است که زبان فارسی هنوز به یک زبان استاندارد نزدیک نشده و مورد موافقت مطلق همه نویسندگان و جیره خواران زبان فارسی نشده است. در حالی که ده ها مرکزف انجمن، بنیاد و ... در داخل و خارج از ایران بر روی این زبان سرمایه گذاری می دهند.

کتاب بعدی یادآوری کتاب های "نامه نگاری" و "انشاء نویسی" دوران پهلوی اول و دوم است که با ایجاد استاندارد مصنوعی دل ناچسب، افراد نیمهخ بیسواد را به کپی کاری و رو نویسی از آن کتاب ها مجبور می کردند تا زبان فارسی را به یاری چنان کاب هایی، به زبان اداری تبدیل بکنند. "انشاء مرغوب" نام چنین کتابی است که برای ادبیات و نامه نگاری به زبان زبان تورکی استاندارد علمی، تخصصی و ادبی در سده سیزدهم نوشته شده است.

موضوع کتاب بعدی ممکن ایت که در این زمانه خرافه دیده بششود اما در زمانه خود یک علم بود و زبان تخصصی خودش را داشت. "ایام السعد و النحس" به موضوع "تقویم" اختصاص داشت که به زبان تورکی استاندارد علمی، تخصصی و ادبی آن روز نوشته شده بود.

کتاب بعدی به "بیان شزائط انتاج اشکال اربعه" که منطق صوری باشد مرتبز است که منطق را به زبان تورکی استاندارد علمی، تخصصی و ادبی بیان کرده است.

"بیان طریقه قادریه و رفاعیه" هم مسائی این دو حلقه عرفانی را با زبان تورکی استاندارد علمی، تخصصی و ادبی به تصویر و حلاجی کشیده است.

"تاریخ پچوی (؟!) یا تاریخ عثمانی" هم تاریخ و حوادث سلطان سلیمان قانوی را به زبان تورکی استاندارد علمی، تخصصی و ادبی مطرح کرده است. "تاریخ نشانجی" در سال های 970 هجری به تاریخ و سیره چرداخته و با زبان تورکی استاندارد علمی، تخصصی و ادبی به توضیح مسایل مختلف دست زده است.

کتاب های "التجوید" در سده سازدهم و "تجوید قره باش" در پانصد و پنجاه سال قبل به موضوعات مرتبط با قران پرداخته و آن ها را با زبان تورکی استاندارد علمی، تخصصی و ادبی به خوانندگان شرح داده داند.

"تحفه الحرمین" به تاریخ و سفرنامه به هر دو حرم شریف اسلام اختصاص دارد که حدود پانصد سال قبل و به زبان تورکی استاندارد علمی، تخصصی و ادبی نوشته شده است.

"تحفه شاهدی" در (920 هجری قمریپ) و التحفه الهادیه" (998 هجری قمری) دو کتاب مربوط به لغت شناسی مقایسه ای تورکی، عربی و فارسی هستند. کتاب "تحقیق الصلوات" به زبان تورکی استاندارد علمی، تخصصی و ادبی به فقه حنفی پرداخته است.

کتاب بعدی به علم شیمی می پردازد و به زبان تورکی استاندارد علمی، تخصصی و ادبی در "تدبیر الحجر المکرم" مسایل و آزمایش های شیمی را ایضاح می کند.

در کنار شیمی که علم بسیار پیچیده ای است که زبان فارسی قاصر از بیان آن است، سه کتاب "تذکره الشعرا" و "ترجمه بهجه الاسرار" و " ترجمه ثواقب المناقب" ( حدود پانصد سال قبل) به شرح حال بزرگان علم و ادب و سیاست می پردازد.

"ترجمه التبیان فی تفسیر القرآن" ار غزبی به زبان تورکی استاندارد علمی، تخصصی و ادبی چهارصد سال قبل و در دو جلد نوشته شده است. "ترجمه سوره ضحی" هم یکی از این نوع تفاسیر به زبان تورکی استاندارد علمی، تخصصی و ادبی است که در صده سیزه به قلم امده است.

"ترجمه شرح جنه الاسماء" در اواخر سده سیزدهم، در زبان تورکی استاندارد علمی، تخصصی و ادبی به مسایل عقاید اسلامی یا فلسفه درون دینی می پردازد.

در سال 1306 هجری قمری، در "ترجمه الفتاوی الزینیه" و "ترجمه فرائض سجاوندی" در 1240 هجری قمری، به بررسی فقه حنفی و به زبان زبان تورکی استاندارد علمی، تخصصی و ادبی پرداخته شده است.

"ترجمه قصیده بدء الامالی" در 1134 هجری قمری در زبان تورکی استاندارد علمی، تخصصی و ادبی، و "ترجمه قصیده سهیلی" به زبان تورکی استاندارد علمی، تخصصی و ادبی و زبان عربی نوشته شده اند.

کتاب پایانی این جلسه به "ترجمه النهج المسلوک فی سیاسه الملوک" موتبط است که شاید در حکم کتاب "پرنس" ماکیاوللی باشد که برای راهنمایی صلاح الدین ایوبی نوشته شده است. احتمالا نویسنده در این جا از زبان جیوانات و تمثیل استفاده نکرده الست و سیاست روز را پوست کنده تشریح کرده است.

وقت و عمر و امکانات مادی می خواهد که انسان به این منابع غنی تاریخی پدران خود دسترسی داسته و تجارب فارموش شده آن را به نسل های جدید منتقل بکند تا نسل کنونی و آیندگان، به تکمیل آن ها اقدام بکنند.

انصافعلی هدایت

30 مارچ 2025