نئجه‌کی فارسلار تاریخده، دالبادال خاریجی تهاجوملار طرفیندن (وریندن) سیندیریلیب‌لار. بو دالبادال شیکست‌لر، اونلارا بیر سینیقلیق حال و روحیه‌سی یارادیب دیر و اونلارئن بو حال روحیه ایله یاشاماغا مجبور ادیب دیر
ایستییک یا ایسته‌مییک، بیز تورکلرده، تورک قاجارلارین سینماسی‌ایله، همن حال روحیه‌نی آلیب و صاحیبلنمیشیک و ائوزوموزو وورماغا (خود زنی)، تاریخی یالتاقلیقا، سیاسی یالتاقلیقا، فیکیر یالتاقلیقینا، کولتورل و ادبی یالتاقلیقا صاحیبله‌نسل و عادت اتمیشیک.
نییه کی هر بیر سینیقلیق و شیکستین آرخاسینجا گلن زوراکیلیقلار، چتینلیکلر، ایشسیزلیک‌لر، و ... ده یاشاماق زورونداییق. حیاتدا قالماق اوچون، تازا حاکیمیه‌تین جینایتله‌ریندن اوزاق قالماق اوچون و هابئله، بو شهرده، بیر سیاسی-ایداری یئر تاپماق، پوست و مقام الده اتمک چاباسی دا وار تا شهرده ایقتیصادی منافعی‌ده الده ادک. بونلاری الده اتمک اوچون‌ده، یالتاقلیق و وفادارلیق و سینیقلیق روحیه سینین قبولو چاباسی دا باشلار.
مثلا، قاجار شاهلیق عاییله‌سی و اونلارا باغلی اولان عاییله‌لر، دیری قالماق اوچون و هر شئی‌لرین الدن وئرمه‌مک اوچون، بو تورک و قاجار عاییله‌لری آیاق ایله‌ری قویوب، تاریخین ان آجی توهین‌لرین، تحقیر ادیجی عمل‌لری، داورانیشلاری (واقعی یا خیالی اولسون) قاجار شاهلیقینا نیسبت اده‌رک، دئییب و یازیبلار.
اونلار آشاغی اینسانلار دئییل‌دیدار بلکه دیری قالماق اوچون، ائوزلرین، عاییله‌لرین، مال دارایاتلارین غارتدن قوتارماق اوچون، شیکسته بویون ایمگه مجبوردورلار. لونون اوچون دور کی تاریخه، قاجارلارا و تورکله‌ره یالان یاپیشدیریب‌لار. دیری قالماق و یاشاماق چاباسی هر بیر شیسکت‌دن سونرا باشلار.
بو داورانیش، سینماق، سینماقا عادت اتمک حال و روحیه‌سی، شهرلی‌لیگین یا مدنیه‌تین بیر پارچاسی‌دیر و مدنی رفتار سایئلیر.
مغلوب و ایشقال اولموش شهرلرده، مغلوبییتین نشانلاری هر ساحه‌ده و خوصوصیله سیاسی، فرهنگی و ایقتیصادی و ... ساحه‌لرده ائوزونو گوسته‌رر و گورونر.
چون هر مغلوب شهر اهالیسی، هر مغلوبییتین آرخاسینجا، سیاسی، ایداری و فرهنگی غالیب سیستیم و موظفر قوه‌نین منافعی یولوندا چابا آپاریب و حرکت آدر.
بیلیریک کی شهرلر و اهالیسی، دوولت و حاکیمیت له‌ره باغلی‌دیرلار. شهرلرین سیاسی، ایداری، فرهنگی و ایقتیصادی ایستیقلالی یوخ دور و دوولته و حاکیمییت باغلی‌دیر.
بو ائوزدن‌دیر کی شیکستین و مغلوبییتین حال و روحییه‌سی ائل اوبادا، کندلرده، کیچیک شهرلر و قصبه‌لرده گورونمز یا آز گورونر، بلکه شهرلرده چوخ درین گورونر.
چون، ائل اوبا، کند و قصبه اهالیسینین سیاسی، ایقتیصادی، ایداری و فرهنگی نیسبی و ... ساحه‌ارده باغیمسیزلیقلاری وار. لاکن، شهرین باغیمسیزلیقی و ایستیقلالی هئش بیر ساحه‌ده یوخ دور. شهر اهالیسینین یاشایئش و ائولومله‌ریده ایستیقلالی یوخدور و دوولته باغلی‌دیرلار.
اگر شهر یا مدنیت حال و روحیه سینه دیققت ایله باخساق، محافظه‌کارلیق، تسلیمیت، و موجود دورومو قوروماقی گوره‌ریک.
همن بو اساسدا‌دیر کی اگر دیققت اولورسا، هر بیر شیکستین دالیسینجا، شهرلرده، گئنیش قتلی‌عام، سویقونلوق، چال-چاپ، غارت و جان، مال، ناموس امنیت‌سیزلیگی حاکیم اولار.
بو حال و هاوا، کندلرده، ائل اوبالاردا، قصبه‌لرده، شهرلر ایله موقاییسه‌ده آز و شیددتی‌ده آز اولار آما شهرلرده چوخ و آغئر اولار.
چون پول، ثروت و ایداری موقعیت و منسب‌ده شهرلرده متمرکیز اولار.
شهرلرده، یئردن، مالدان، واردان، دارایاتدان، و ... قوپوب داغا داشا قاچماق مومکون اولسادا، هامییه مومکون اولماز. خوصوصیله آدلی سانلی، کوکلو و وارلی عاییله‌له‌ره ایمکانسیز اولور. آما داغا-داشا، یا حتی قونشو میللتله‌ره و ائولکه‌له‌ره سیغینماق ائل اوبا و کند ایله قصیه‌لرین اهالیسینه قولای گلیر.
بونلاردان دولایی‌دیر کی اگر دقیق باخارساق، گوره‌ریک کی شهر اهالیسینین حالی و روحیه‌سی اینقلابچی و عوصیانکار حال و روحیه دئییل، بلکه شهر اهالیسینین منافعی، حاکیم وضعی و دورومو قوروماقدان قایناقلانیر.
بونون اوچون دور کی اینقیلابلار و عوصیانکارلیقلار، کندلردن، ائل-اوبادان و کیچیک شهرلرین اهالیسیندن باشلار. اونلار، شهرلی‌لر طرفیندن (ایداری، سیاسی، ایقتیصادی و ... سیستیم‌لر) ظولوملردن جانا گلیب، وار دارایاتلارین، دیر دیمه‌زه ساتیب، ائو، باغ باغاتین آتیب، شهره کئوچرلر.
بو کوچری‌لر، شهرلرین آن کاسیب و یوخسول، ایش‌سیز، یئر یورتسوز، ایداری؛ سیاسی و ایقتیصادی باغیمسیز طبقه‌سینه چئوریررلر.
بودا، شهرده، طبقه‌لرین و آیریجالیقلارین، آشاغی یوخاری‌لیقلارین آچیق و چیلپاق نشانه‌سی اولار.
عینی حالدا، شهرده، آداملارین چوخ اولماسی، تانینماماقلیق شرطله‌ری، فامیل و تانیدیق اولمادیغی اوچون، شهر کچری‌لره، بیر گیزلیلیک کیمی کیملیک وئرر.
بو ائوزدن‌دیر کی هر ایشه، ائو جومله‌دن حامماللیقا و ... هر ایشه باش ایرلر کی ائوز ائل اوبا، کند کئوشون‌لرینده او ایشله‌ره باش قویمازدیرلار.
شهر یاشامی کوچرلرین گئچمیش کیملیک‌لرین و ایجتیماعی موقع‌لرین و یئرلرین اللریندن آلار.
شهر اونلاری، هویت‌سیز، کیملیک‌سیز، گئچمیشسیز، تانینماز، یئرسیز، یورتسوز، مالسیز، دارایاتسیز، عوصیانکار و اینقیلابچی اینسانلارا چئویرر.
اینسانلار، شهرله‌ره کوچندن سونرا دیر کی عدالت‌سیزلیکله تانئش اولور و عدالت اوچون عصیان ادرلر. اینقیلاب ادرلر. اینتیقام آلارلار.
کیم‌لردن اینتیقام آلارلار؟
شهردن! شهرلی‌لردن! ماللی-دارایاتلی‌لاردان! ایداری، سیاسی، ایقتیصادی، فرهنگی نهادلاردان و قوروملاردان و همن قوروملارین باشچیلاریندان عدالتسیزلیگین، فقرین، فلاکتین، تبعیضین، طبقه‌لرین آراسینداکی دولونماز اوچورومون اینتیقامین آلارلار.
موجود و داوام ادن دورومو دارما داغین ادرلر. بو هنگامه‌ده دیر کی موحافیظه‌کار شهر و شهرلی‌لر، وارلی‌لار، تجروبه‌لی‌لر، چوخ ضرر و خسارتله‌ره معروض قالارلار. تالانارلار. چوخ قوربان وئررلر. هر جوره تجاووزا اوغرانارلار. قوربان گئدرلر.
هوژم ایله یئخیب، گئدن اینقیلاب و عوصیانلارلارین قارشئسئندا داوام و موقاویمت اده‌بیلمزلر ایسه، شیکستی قبول ادیب، باشلارین، اینقیلابچی و دئوریمچی‌لره تسلیم ادیب، وار، مال، جان و دارایاتلاریندان بیر آزین قوروماغا جهت ادرلر.
گئنه‌ده سیاسی، ایداری، ایقتیصادی، فرهنگی و مالی اوستونلوگه صاحیب اولماقا چابالارلار. یعنی، یئنی دورومو گوروب، قبول ادیب، بیر آز قوربان وئرمه‌که جهد ادیب، یئنی سیستیم الده اتمه‌گه چالیشارلار. شهر سیستمی بئیله ایشلر.
شهر و اهالیسی یئنی دوروما تسلیم اولان آن‌دان سونرا، یاشاماق و دیری قالماق، سیاسی، اداری، ایقتیصادی و ... اوستونلوک‌لری قوروماق اوچون سفربر اولوب و موجادیله باشلار.
یاشاماق، دیری قالماق، توپلومداکی ایمتیازلاردان یارانماق (آیریجالیقلاردان) یاشام یوللاریندان بیریسی دیر. بونون اوچون‌ده، یئنی سیستیم و حاکیمییته وفادارلیق علامت‌لرین گوسته‌ریب و وفادارلیقلارین ثابیت اتمک گرکیر.
بو یولدا، گئچه‌جاغین توم یاخجیلیقلارین، کوتو، پیس و ارزیشلر ضیدلی گوسترمک گرکیر. هر نه قدر، دیری شهرلی، قودره‌ته، ثروته، ایداری‌یه، مودورلوگه، شهرین قوروملارینا و قوروملارین اویه‌له‌رینه یاخین واریمیش ایسه، او قدر چوخ قارا یاخار، یالان توخور، تا وفاسین ثابیت اتسین تا ائوزون و یئرین قوروسون و حیاتینین داوامین و ایجتیماعی ایمتییازلارین تامین اتسین. بو، شهرده یاشاماقین، هزینه‌سی دیر.
ایندی ایسه، تبریزه و اینقلابلارا باخالیم. تبریز، بیر شهر اولاراق، تاریخ بویو، موحافیظه‌کار شهر اولوب. تسلیم اولان بیر شهر اولوب. موجود وضعی و حاکیمییتی قورویان شهر و شهرلی‌لر اولوب.
تاریخ بویو، تبریز و تبریزلی‌لر هیچ بیر اینقیلاب اتمئییبلر. هئش بیر عوصیاندا جئددی ایشتیراک اتمئییبلر.
اگر مشروطه‌یه، شیخ محمد خیابانی حرکاتینا، پیشه‌وری حرکاتینا، 1357 حرکاتینا باخساق، اینقیلابچی گوج‌لر، تبریزلی شهرلی‌لر یوخ، بلکه ائا-اوبالی‌لار، کندلی‌لر، قصبه‌لی‌لر دیرلر کی شهرین و خصوصیله تبریزین "حاشیه" یا قئراقلاریندا، گئجه قوندولاردا، فقیر، دارما داغین، یوخسول، محروم، ایش‌سیز، گوجسوز، گله‌جکسیز و اومودسوز یاشاما محکوم اولان محله‌لرده یاشایان عوصیانا و اینقیلابا حاضیر اولان طبقه‌لردن اولوشان کسیم‌لردن عیبارت اولوبلار.
بو اینقیلابچی‌لارین سیاسی، ایداری، ایقتیصادی، شهرلیلیک، فرهنگی، و مودورلوک تجربه‌لری یوخدور. ساوادلاری چوخ آز دیر و تجربه ایله حیمایت اولونمور.
بوندان دولایی دیر کی چوخ گئچمه‌دن، تجروبه‌لی-ساوادلی شهرلی‌لر اونلاری بارماقلارینین اوجوندا اوینادارلار و اونلاری ائوز منافعی یولوندا ایشه آلارلار.
ستارخان و باقیرخان بونا بیر اولگو دور.
انصافعلی هدایت
تورنتو - کانادا
دوققوز (9) ژانویه 2021
hedayat222@yahoo.com
No comments:
Post a Comment