نقد کتاب «رضا شاه»؛ نوشته دکتر صادق زیبا کلام
انصافعلی هدایت؛ روزنامه نگار، تحلیلگر و شکاک
نقد
پیشگفتار
دکتر
زیباکلام، «پیشگفتار»ش
را با چند بیت حسرتگرایانه و نوستالوژیک
از فصیح
الزمان شیرازی رضوانی
آغاز می‌کند ولی وی امانتدار نبوده است.
بر
اساس تحقیقی که من در گوگل انجام دادم،
بیت اول زیباکلام، بیت نهم شاعر، بیت دوم
او، بیت پنجم و بیت سوم او، بیت هشتم شاعر
بوده است.
شاید
هم دیگران، ابیات شعر را پس و پیش و منتشر
کرده‌اند.
همه
موسم تفرّج به چمن روند و صحرا
تو قدم به چشم من نه بنشین کنار جویی
همه
خوشدل این که مطرب بزند به تار چنگی
من از آن خوشم که چنگی بزنم به تار مویی
بشکست
اگر دل من به فدای چشم مستت
سر
خم می سلامت شکند اگر سبویی
با
توجه به معنا و مفهوم این سه بیت و پس و
پیش کردن ابیات توسط نویسنده (تحریف
برای ایفاد معنا و قصد مورد نظر)،
پیشگفتار برای تلقین مفاهیمی خاص، جهت
القای نوعی حسرت و نوستالوژی نسبت به
رضاشاه و آه و فغان و قربان صدقه برای او،
آغاز می شود.
بهتر
است من هم با چند سؤال، رضا شاه و نوع نگرش
نوستالوژیک زیباکلام به او را به زیر دشنه
های سؤال ببرم:
رضاشاه
کیست؟
پدر
و مادرش چه کسانی بوده اند؟
در
چه نوع خانواده‌ای با چه فرهنگی متولد
شده است؟
دوستان
و همسالان او چه کسانی و از کدام طبقه های
اجتماعی بوده‌اند؟
دوستان
و همسالان یا هم‌محله‌ای ها او، چه تأثیری
بر شکل گیری شخصیت رضاه شاه آینده گذاشته
اند؟
آیا
رضا کوچولو به مدرسه رفته و آموزش‌هایی
دیده است؟
آموزش‌های
غیر رسمی او توسط چه کسانی شکل گرفته است؟
دوستان
و هم‌محله‌ای های او در کودکی، نوجوانی،
جوانی و میانسالی، چه نسبتی با او داشته
و او در این سلسله مراتب دوستی‌ها و همبازی
ها، چگونه عمل و رفتار می‌کرده است؟
او
در هر کدام از دوره های حیات اجتماعیش،
با کدام تیپ های اجتماعی حشر و نشر داشته
و از آن‌ها چه چیزهایی را آموخته و سرمشق
فعالیت‌های خود قرار داده است؟
اخلاق
و رفتار او چگونه و تحت تأثیر چه شرایط،
شخصیت‌ها و عواملی شگل گرفته است؟
آیا
دارای اخلاق انسانی بوده است یا یک لمپن
تمام‌عیار بوده است؟
آیا
رضاشاه بعدی، با توجه به شرایط پیش آمده،
اپورتونیستی (فرصت
طلبانه)
عمل
می‌کرده یا مانند یک عالم یا سیاستمدار
یا یک انسان باشرف رفتار می‌کرده است؟
رضاشاه
بعدی، در مراحل مختلف زندگی فردی، انسان
دینی بوده و نگاهش نسبت به دین چگونه بوده
است؟
نگرش
دینی و اخلاقی او چگونه و بر اساس کدام
اصول و منابع شکل گرفته بوده است؟
آیا
رضا، فردی دیندار بوده یا ضد دین بوده
است؟
بر
چه اساس و معیاری، رضا را می‌توان دینی
یا ضد دین دانست؟
آیا
رضا به طبقه روشن‌فکر متعلق بوده است؟
آیا
رضا فردی ایده آلیست و آرمانگرا بوده و
برای ایران و ایرانیان ایده‌آل‌هایی
داشته است؟
آیا
رضا لمپنی کوچه بازاری و لات محله بوده
است؟
رضا
از کدام دسته و صنف عوام بوده است؟
آیا
رضا در جوانی و نوجوانی، کار و پیشه ای
داشته یا محتاج نان شبش بوده است؟
ایده‌آل‌های
رضا چه بوده اند؟
آیا
رضاشاه تعریفی از روشنفکری، توسعه، ترقی،
پیشرفت دنیا و … در ذهن داشت؟ یا غافل
ازمفاهیم توسعه، آزادی، دموکراسی، قانون،
و … و بوده است؟
رضا
در چه شرایطی، چرا و چگونه وارد ارتش شد؟
رضا
در ارتش چگونه رشد کرد؟
ارتش
در هنگام ورود او، در چه شرایطی بود؟
آیا
روس ها و انگلیسی‌ها در ارتش آن زمان نقش
و جایگاه مهمی داشتند؟
فرماندهان
ارتش آن زمان، چه روابط مستقیمی با
فرماندهان ارشد روسی و انگلیسی داشته
اند؟
آیا
رضاخان در زیر نظر و فرمان روس ها یا
انگلیسی‌ها قرار داشته است؟
آیا
رضا میرپنج با انگلیسی‌ها در ارتش دیدار
می‌کرده است؟
رضا
میرپنج، چگونه و در چه شرایطی کودتا کرد؟
رضامیرپنج
چرا کودتا کرد؟
آیا
عوامل انگلیس در کودتای رضا کودتاچی نقش
داشته اند؟
رضا
میرپنج، از انگلیسی‌ها چه نوع کمک،
راهنمایی و حمایت در جهت کودتا گرفته است؟
آیا
رضا میر پنج قانون اساسی مشروطیت و
دستاوردهای مشروطه را زیر پا گذاشت؟
آیا
از بین بردن مشروطه، کم اهمیت‌تر از نفس
کودتا بوده و است؟
آیا
از بین بردن اهمیت استراتژیک مجلس و طویله
نامیدن آن مهم است یا اقدام‌ها عمرانی
پهلوی؟
آیا
بی توجهی به مجلس قانون گذاری که تجلی
اراده ملل ایران است، زمینه‌های لازم
برای تشکیل مجالس فرمایشی و بدون تأثیر
در دوران بعد از رضاشاه را فراهم نکرد؟
آیا
کارهای عمرانی رضاشاه مهمتر است یا نابودی
دستاوردهای دموکراتیک و قانونی مشروطیت
توسط رضاشاه؟
کودتا
چه اهدافی را تعقیب می کرد؟
آیا
کودتا به نفع ملل ایران بود؟
آیا
کودتا منافع ملی ملل ایرانی را تأمین می
کرد؟
ملل
ایرانی چه منافع و مضاری از آن کودتا برده
اند؟
آیا
ضررهای کودتای در یک صد سال گذشته، اکنون،
قابل جبران است؟
آیا
رضاشاه بنیانگذار دانشگاه در ایران بوده
است؟
رضا
شاه چه تعداد دانشگاه و دانشکده تاسیس
کرده است؟
رضا
شاه چه رابطه‌ای با زنان و چه نگرشی نسبت
به زن و حقوق زن داشت؟
رفتار
رضاشاه با همسر و مادرش چگونه بود؟
رابطه
رضاشاه با حقوق ملل غیر فارس زبان در ایران
آن زمان چگونه بوده است؟
آیا
از زمان رضا شاه، پروسه صنعتی کردن ایران
آغاز شده یا قبل از او، بخشی از راه صنعتی
شدن ملل در ایران بوسیله قاجارها طی شده
بود؟
در
زمان رضا شاه، بر سر نخبگان و روشنفکران،
نویسندگان، رونامه نگاران، شعرا، مخالفان
سیاسی او، احزاب و جمعیت ها چه آمد؟
در
دوران رضاشاه، سرنوشت متفکران و آزادیخواهان
و مشروطه طلبان چگونه رقم خورد؟
آیا
در دوره رضاشاه، خبری از آزادی مطبوعات
و افکار بود؟
رضاشاه
چرا همه مطبوعات را توقیف کرد؟
آیا
اداره کنترل افکار (سانسور
رسمی و علنی نشریات، کتاب‌ها و تلگرافات)
در
دوره رضاشاه بوجود آمد؟
وضعیت
هنر و هنرمندان در دوره بیست ساله حکومت
رضاشاه چگونه بود؟
چرا
رضاشاه، عمارت ها، بناها، و … اماکن
تاریخی قبل خود (بخصوص
اماکن دوره قاجار)
را
ویران کرد؟
آیا
راه آهن در دوره رضاشاه به ایران آمد یا
قبل از اوهم، ایران شاهد راه آهن بوده
است؟
تلاش
خواهم کرد تا در طول صفحه های آتی کتاب
رضاشاه دکتر صادق زیباکلام، به صدها سؤال
از این دست، پاسخی در خور بیابیم و ببینیم
که آیا این کتاب و دکتر زیباکلام، نسبت
به کودتا، مشروطه، توقف مشروطیت، نابودی
آزادی و دموکراسی نوپا و اقدام‌های مثبت
و منفی رضاشاه چه نگرشی داشته است؟
آیا
دکتر زیباکلام بیطرف بوده است؟ یا نگاهی
ایدئولوژیک به رضاشاه و ایران و تاریخ
داشته و یکطرفه راه رفته است؟
آیا
نویسنده کتاب، یک سلطنت طلب است؟ طرفدار
دیکتاتوری است؟ طرفدار رضاشاه و بازگشت
دیکتاتوری همچون رضاشاه است؟ آیا طرفدار
دیکتاتوری نظامیان در ایران است؟
خواهیم
دید که دکتر زیباکلام در پی پایه ریزی چه
بنیان‌هایی برای آینده ایران و ایرانیان
بوده است؟ او در بررسی گذشته و رضاشاه،
در پی چه چیزی در آینده این منطقه بوده
است؟ با نوع نگرش و قضاوت های زیباکلام و
همچنین با رضاشاه و شاهان قاجار آشنا
خواهیم شد.
درخواهیم
یافت که آیا او، همه شاهان قاجار را هم با
همان کلمات و جملاتی مورد خطاب و قضاوت
قرار می‌دهد که رضاشاه را با آن‌ها قضاوت
می کند؟
آیا
زیباکلام، در نقد افراد و شخصیت های تاریخی
قبل رضاشاه، برای هر کس، استاندارد جداگانه
ای داشته یا استانداردهای او برای همه
افراد، ثابت و غیر قابل تغییر بوده است؟
به
این قبیل از سؤال‌ها نیز در صفحه های
آینده پاسخ خواهیم یافت.
متشکرم
انصافعلی هدایت
بیست و سوم (23) آوریل 2020
تورنتو – کانادا
No comments:
Post a Comment