مهندسی جهل 027: زبان تورکی 600 سال قبل، زبان دقیق علم و تخصص جغرافیا و نجوم بوده است
مهندسی جهل 027: زبان تورکی 600 سال قبل، زبان دقیق علم و تخصص جغرافیا و نجوم بوده است
در بیست و هفتمین برنامه "مهندسی جهل" به معرفی دو کتاب بسیار تخصصی پرداختیم که به علت فقدان آگاهی و آشنایی به لغات تخصصی آن رشته ها، از خواندن و توضیح بیشتر آن ها خود داری کردیم.
نام کتاب تورکی تخصصی و علمی اول؛ "روزنامه جدیده مرغوبه" بود. مقدمه سه صفحه ای این کتاب، به زبان تورکی علمی، ادبی، تخصصی و استاندارد نوشته شده است که برای ما تورک هایی که با زبان علمی، تخصصی، استاندارد و ادبی تورکی، آن هم در رشته هایی چون "نجوم" و “جغرافیا” آشنایی نداریم، خواندن و فهم و ادراک آن بسیار دشوار و خسته کننده خواهد بود.
نویسنده کتاب، توضیح می دهد که در گذشته در باره نجوم، کتابی وجود داشته که دارای هشت غلط بوده است و این کتاب را در راستای اصلاح آن ها نوشته است.
بعد از پایان مقدمه نویسنده بر نجوم، بقیه صفحات کتاب را جداول چند وجهی بسیار پیچیده پر می کنند که ظاهرا باید برای بررسی سعد و نحس روزها، هفته ها، ماه ها و سال ها، و همچنین برای تعیین موارد تقویمی مورد استفاده قرار می گرفته است.
همان طور که می دانیم، اشکال حروف و صداهای زبان تورکی و عربی، در هزار سال قبل برای خواندن و درک کردن زبان تورکی مکتوب استاندارد شده بود.
احتمالا اندیشمندان و عالمان قبل از نویسنده این کتاب هم، برای استاندارد کردن تقویم روز، ماه، سال و ... هم استانداردهایی را تعیین کرده بوده اند که مورد توافق اجتماع عالمان قرار گرفته و به استاندارد این رشته علمی و تخصصی بدل شده بوده است.
مثلا، در این کتاب مشاهده می کنیم که از اسامی انسان های مورد احترام در اسلام؛ “ابوبکر، عمر، عثمان و علی” به عنوان واحدهای اندازه گیری و برای استاندارد کردن مقولاتی استفاده شده است.
کاش حضراتی که کم و بیش با این علوم آشنایی دارند، در باره موضوع و کاربردهای این جداول بسیار پیچیده، توضیحاتی را برای افراد بی سواد، در زبان تورکی ارائه بدهند.
جداول و واحدهای اندازه گیری ذکر شده در این کتاب، با رنگ های سیاه و سرخ نوشته، خط کشی و ترسیم شده اند. کتاب دارای خط بسیار روشن و قابل خواندن است.
این کتاب، “تاریخی” را به عنوان "مثال" در سطرهای پایانی مقدمه آورده است اما ما به عنوان خواننده، مطمئن نیستیم که آن تاریخ، زمان و تاریخ پایان نوشتار این کتاب بوده است یا نه.
طبق این نوشته، کتاب با تاریخ 1232 تمام می شود.
کتاب دومی که در زبان تورکی نوشته شده است، هم استاندارد نوشته شده است، هم ادبی و هم در رشته علمی و تخصصی "جغرافیا"، نوشته شده است.
لذا در این کتاب به تعریف کرده، بحث هایی درباره طول و عرض جغرافیایی، نصف النهار، ساعت، دقیقه و ... را با جزئیان بسیار ریزی توضیح می دهد.
در اصل، موضوع کتاب "جغرافیا" و نام فرعی آن هم "اقالیم سبعه" یا “جغرافیای هفتگانه” است ولی نام اصلی کتاب "اعلام العباد و اعلام البلاد" است.
نویسنده در مقدمه کتاب اعلام می کند که مردمان، شناخت درستی از مسافت و طول میان شهرها با همدیگر را ندارند و در باره فاصله "شهر"ها از هم، اطلاعات غلط و اغراق آمیزی را رد و بدل می کنند. نویسنده این کتاب را در 775 قمری در پاسخ به رفع آن اطلاعات غلط رایج نوشته است. سپس این کتاب را به خزانه دولت عثمانی در عهد سلطان سلیم خان، فرزند سلطان سلیمان قانونی تقدیم کرده است.
هدف نویسنده، علمی و استاندارد کردن مساحت و طول میان شهرها با مبدائیت استانبول است. او به عنوان یک عالم و محقق تورک، پایتخت جهان تورک را مرکز نگرش به جهان قرار می دهد و فاصله دیگر "شهرها" از هم را در نسبت با استانبول بیان می کند. چرا که برای یک تورک اندیشمند و مفتخر به تورکیت، مرکز جهان، پایتخت تورک ها است.
لذا این نویسنده، از این مرکز قدرت و مرکز جهان تورک و پایتخت قدرتمند تورک ها به دنیا و روابط علمی، سیاسی، اجتماعی و منافعی می نگرد. آن ها در نسبت با خود تورک ها و قدرت تورک ها دیده و ادراک می کند. و بر اساس اراده و منافع تورک ها، دیگران و توانایی هایشان را اندازه می گیرد. همچنین در نسبت با آن ها موضعگیری می کند.
یعنی اولویت اصلی نویسنده، منافع ملی، ادراکی، حاکمیتی، دولتی، هژمونی و … تورک ها بوده است.
چرا که تورک ها در آن چاغ، قدرت برتر سیاسی، اقتصادی، نظامی، اداری، جنگی و تولیدی بوده اند.
لذا نویسندگان آن زمان و بخصوص نویسنده این کتاب، با توجه با آن قدرت ها و توانایی های تورک های آن زمان در همه زمینه ها، اعتماد بنفس داشته و تحت تاثیر دیگران نبوده و خودشان را حقیر نمی دیده اند.
اما بعد از آن که عثمانی ها و امپراتوری های تورک در هندوستان امروزی، در ایران امروزی و در عثمانی، از غربی های مسیحی شکست خوردند، آن اعتماد به نفس ملی، تاریخی، سیاسی، اجتماعی، حقوقی، تولیدی، تکنولوژیکی، نظامی، جنگی، استراتژیکی و .. هم در تورک ها هم شکست و فرو ریخت تا تورک ها از نظر عقلی و وطنی به اشغال دشمنان تاریخی خود در آیند.
زبان علمی، تخصصی، ادبی و استاندارد این کتاب تورکی در موضوع جغرافیای، با حروف تورکی-عربی نوشته شده است. گر چه موضوع اصلی آن "اندازه گیری طول” بر روی زمین و در بین شهرها است اما به تعریف مفاهیم جغرافیایی مختلف اقدام می کند که امروزه و در قرن بیست و یکم هم در همان معنی به کار برده می شوند.
کتاب و نویسنده، استانبول یا قسطنطنیه را مرکز دنیا قرار داده و فاصله صد شهر شناخته شده و ناشناخته را نسبت به استانبول می سنجد.
نویسنده، در ابتدای کتاب، تلاش می کند تا از واحد مورد استفاده خود برای اندازه گیری طول مسافت در خط مستقیم بین شهرها، تعریفی نسبتا دقیق و قابل اعتماد توسط دیگر علما و انسان ها بدهد.
واحد نسبتا استانداردی که او ارائه می دهد، عرض انگشتان چهارگانه دست است. نویسنده، با توجه به استانداردهای رایج در اجتماع و مورد قبول علمای دین هم، بزرگترین واحد اندازه گیری طول را "فرسخ" می نامد که عبارت از سه "میل" است.
با این حال، واحد اصلی مورد نظر نویسنده در اندازه گیری مسافت و طول در این تحقیق جغرافیایی"میل" است. او میل چهار هزار "ذرع" می داند. طول هر ذرع هم بیست و چهار عرض انگشتان دست است.
موضوع و مفاهیم این کتاب هم بسیار تخصصی هستند. در اینجا برای نمونه با مثالی خواننده را با کار علمی، تخصصی، ادبی و استاندارد این نویسنده آشنا می کنیم.
نویسنده، ابتدا و بعد از تعریف واحد اندازه گیر، به تعریف مدار، طول، عرض و درجه جغرافیایی، ساعت، دقیقه و ثانیه جغرافیایی و … را تعریف و سپس چگونگی محاسبه آن ها را توضیح می دهد.
مثال: قسطمونی اقلیم خامسدندر قسطنطنیه اله ما بین ایکی یوز سکسن یدی بچق میلدر و دخی اطول نهاری اون بش ساعت و بر درجدر و اقصر نهاری سکز ساعت و اون دورت درجدر و انحراف قبلسی جنوب جانبینه اولان خط نصف نهاردن شرق طرفینه یکرم سکز درجه در و دایما نصف نهاری آلت درجه اوکلردی اولور و اطول نهارده شمسک طلوعی الت بچق درجه و غروبی بش بچق درجه اوکلردی اولور و لیل و نهار برابر اولدقده طلوعی و غروبی الت درجه اوکردی اولور و اقصر نهارده طلوعی بش بچق درجه اوکردی اولور.
متاسفانه، صداهایی را که نویسنده بر روی حروف گذاشته تا کلمات تورکی را درست، استاندارد، ادبی، علمی، و تخصصی بخوانیم و ادراک بکنیم را نتوانستیم در این متن و بر حروف علاوه بکنیم.
در نتیجه خواندن این متن و کلمات آن که بدون علایم صدایی نوشته شده اند، برای خواننده محترم بسیار سخت تر خواهد شد.
برای همین، در زیر، همان کلمات و جملات را به شیوه ای که دز ذهنمان، آن حروف و کلمات را صداگذاری کرده، خواندیم و ادراک کردیم، می نویسیم تا با عمق علمی و تخصصی کاربرد زبان تورکی در دوره سلطان سلیمان و سلطان سلیم عثمانی آشنا بشویم.
"قسطمونی اقلیم" خامسدن دور. قسطنطنیه ایله ما بین ایکی یوز سکسن یددی بوچوق میل درو. و دخی اطول نهاری اون بئش ساعت و بیر درجه دور. و اقصر نهاری سککیز ساعت و اون دورت درجه دور. و انحرافی قبله سی جنوب جانیبینه اولان خط نصف نهاردن شرق طرفینه ایگیرمی سککسز درجه دور. و دایما نصف نهاری آلتی درجه اوکوردی اولور. و اطول نهارده شمسون طلوعی آلتی بوچوق درجه و غروبی بئش بوچوق درجه اوکوردی اولور. و لیل و نهار برابر اولدوقده طلوعی و غروبی آلتی درجه اوکوردی اولور. و اقصر نهاریده طلوعی بئش بوچوق درجه اوکوردی اولور.
انصافعلی هدایت
07 اپریل 2025
Comments
Post a Comment