Tuesday, April 26, 2022

کیتاب اوخومالییق: سومورگه‌چی و سومورگه‌لشتیریلن‌لر - 2

 

کیتاب اوخومالییق: سومورگه‌چی و سومورگه‌لشتیریلن‌لر - 2

کیتابین یازاری: آلبرت مئمی

کیتابین ایکی-اوچ‌ موقدده‌مه‌سین‌ اوخومامیشدان، یازارین‌ کیتابی‌نین‌ بیر اینجی بؤلومونه‌ گئچدیک.

کیتابین تورکجه آدی «سومورگه‌نین پورتره‌سی، سومورگه‌لشتیریله‌نین پورتره‌سی» دیر.

کیتابا اساس‌ اؤن‌ سؤزو، فرانسزلی‌ دوشونور (فیله‌سوف) «برتراند راسل» یازمیش. بو اؤن سؤز، کیتابین‌ اؤزتی‌دیر. بونون‌ ائوچونده، اؤنون اوخوماسینی ان سونا‌ حواله ایله‌دیم.

چون، کیتابین اؤزتین، باشدا‌ اوخومازلار بلکه او زامانکی‌ کیتابین توم فیکیرلر ایله تانیش الدوق، اؤزت یاپیشار دییه، سونا‌ ساخلادیم.

کیتابین بو‌ بؤلومونده، ائوچ‌، چوخ اؤنملی قاورام وار؛ بیری؛ «سومورگه، سومورگه‌چی»، ایکینجیسی؛ «یئرله‌شن» و ائوچونجوسو ایسه «سؤمورگه‌لشتیریلمیش» دیر.

«سومورگه»؛ اؤ ائل یادا اؤ یورت دور کی باشقا بیر ائل و یورتداشلار الی ایله، ایشغال اؤلاراق، وار یوخلاری، حتتا‌ بئیین‌ و دوشونجه‌لری سومورگه‌چینین‌ زور و قووتی‌ آلتیندا دیرلار.

سومورگه‌چی لر، اونلارین‌ وار یوخلارینا‌ ال‌ قویموشلار و ایسته‌دیکلری‌ کیمی اونلاری یونه‌تیرلر.

هابئله، اونلارین تعلیم تربیه‌لرینده اله‌ سالمیشلار. بو چوخ قارئشیق‌ سیستیمله‌، اونلارین دونیا گوروشون، آنلامالارین، دوشونجه‌لرین، کیملیک‌لرین تپ‌ چئویر ادیرلر.

اونلارا یئنی کیملیک ویریر و اونلارین بئینین ایله یئخارلار کی سومورگه‌لشتیریلمیش‌لر عاجیز حالا دوشه‌رک، روحسال، اکونومیسل، دوشونجه‌سل، و .‌‌.. سومورگه‌یه و سومورگه‌ چییه‌ باغلی اولارلار.

«سومورگه‌چی»؛ هر او آدام دیر کی یا سومورگه‌ ائدن‌ ائل و یوردا‌ باغلی دیر یا دا سومورگه‌لشتیریلمیش‌لردن دیر آمما‌ بوتون‌ دوشونجه‌لری، ایشلری، سیاست‌لری و اخلاقسال ده‌یرلری، سومورگه‌چی‌لرین قازانجلارین تامین ادیبن، ساوونماق‌ دیر.

بونلار، سومورگه دوولت‌-میللتی‌نین ایداره مامورلاری، ایشچی‌لری، صنعتچی‌لری، اؤیرنجی‌لری یادا یئرلی‌ میللتدن‌ اؤلان آمما‌ یئرلی میللتین کوکونه، تاریخینه، دیلینه، میللی‌ کیملیکله‌رینه، میللی‌ کارلارینا اینانمازلاردان دیرلار.

بوجور اینسانلار، ائوزلرین یا پولا، مقاما، پوستا یادا بیر «آفرین»ه ساتار و سومورگه چی‌نین خیدمه‌تیمده‌ اؤلاراق، کندی میللت و وطنینه‌ خیانت ادرلر آمما بو خیانت‌لری، خیدمت‌ سایار و خالقدان میننت‌ بکلرلر.

اصلینده، سومورگه‌چی لرین ایشی بودور‌ کی سومورگه‌ لشتیریلن‌لرین بئینین‌ بوحاله گتیرسینلر.

«یئرله‌شن»؛ اؤ بیرئی یا بیر چوخ آداملاردیرلار کی سومورگه‌لیک‌ آماجی ایله اورایا کوچوب یئرلشمه‌میش‌لر، بلکی باشقا باشقا‌ ندنلردن‌ دولایی‌ اوردا یاشارلار آمما‌ دوغما اولاراق اورانین یورتداشی‌ دئییرلر.

بونلار سومورگه‌ چی لردن وطنداشلیق‌ حاققین قازانابیلیرلر. اؤلابیلیر کی سومورگه‌چی ایله ده امکداشلیق‌ آپارسین‌لار یا آپارماسین‌لار. بونلارین دا‌ بئیین‌لری یئخانمیش‌ اؤلابیلر‌.

هر حالدا، بو قوروپ، هر نه‌دن دولایی، یئرلی یورتداشلاردان داها چوخ حاققا و حوقوقا صاحیب‌لر و سومورگه‌چیلر‌ یانیندا داها چوخ ائوست‌ موقعه‌ لاییق اولانلار‌ موعامیله‌سی گوره‌بیلیرلر.

«سومورگه‌لشتیریلمیش»؛ بو سؤزون آنلامی، چوخلوجاسینا، بیر یوردون ایشغال اولوب، ایشغالچیلار الی ایله تالان اؤلماسینا ایشارت اده‌ر کین، آنلامینین‌ بیر بولوموده، او‌ یورتداشلارا و اینسانلارا‌ ایشارت‌ ادر کی کندی وارلیقلارینا یوخ، سومورگه‌چینین تلقین و تعلیم‌لرینه اعتیبار ادر و اونلارا اساسن دوشونور، یاشار و حتتا ائوزونون یاشام سبه‌بین سومورگه‌چیلرین ایلطیفاتی بیلر و قبول ادر و بونودا جانو‌ دیل‌ ایله یایار. ختتا بو یولدا، سومورگه‌چی‌لردن بئله اؤنه گئچربیلر.

بو‌ کیتاب یازیلان چاغدا، اینسانلار، بیر سومورگه‌چی‌نی، ذهنلرینده، نئجه یاراداراق، نئجه گؤرموشلر؟

سومورگه چی بیر اوزون بویلو آدام دیر کی گون‌ قاباغیندا، قابیقدان‌ چیخیب. اؤنون‌ آیاقلاریندا لاستکدن بیر جوت چکمه‌سی وار. چؤلده، بیر بئله دایاناراق، اوجسوز بوجاقسیز زمیلرینین‌ سرحدلرینه ساری باخار.

بئله گؤرونورموش کی بو‌ سومورگه‌چی واخت تاپاندا، گئری قالمیش یئرلی‌یه و سومورگه‌ لشتیریلمیش‌لره، کورلتور پارچالارین آپارار و اؤنلارین خسته‌لیکلرینه داوا درمان قویار.

بو جور ذهنسل تصوورلار دوغرو‌ دئییل و هامی‌یه آیدین کی سومورگه‌چی اخلاق، کولتور، تعلیم، تربیه و ... ائوچون سومورگه‌لشتیریلن‌ ائولکه‌لره گلمه‌میش‌لر‌.

اونلارین ان باشدا گلن آماجلاری ایسه اکونومی، ثروت، پارا و حتتا اؤستونلوکلر دیر.

سومورگه‌چی دن سورسانیز بورادا نه ایشینیز وار و سیز، سومورگه‌چی سینیز می؟

داناراق، اؤردا‌ بولونمانین چتینلیک‌لریندن، تهلوکه‌لریندن، راحاتسیزلیقلاریندان، وطن، وطنداشلاردان، دیلداشلاریندان‌ اؤزاقدا‌ اؤلماقدان‌ گیلایه ادرلر. وطن‌لرینه و یورتداشلارینا داریخلیقلاریندان و اورایا دؤنمه‌گی گوزله‌مک‌لریندن، همده حسرت ایله دانیشارلار.

لاکین، اونلارین بو سؤزلری یالاندیر. اونلارین هامیسی، سومورگه‌یه گلمه‌دن‌ اؤنجه، بورایا‌ گلیب، گلمه‌مه‌نین‌ کار و ضررلری حاقدا دوشونوب، سالیب، چئخمیشلار.

حتتا‌ اگر بیر نئچه‌سی بورا گلرکن، کارلارین دوشونمه‌میش‌ اولسالار‌ بئله، بورا گلندن‌ بیر آز سونرا، دوشونورلر‌. اونلارا ایش قولای تاپیلار. داها یوکسک پارا قازانارلار. احتیاجلاری اؤلان ملزه‌مه‌لری داها اوجور آلاراق، جیبلرینده داها چوخ پارا قالار. هر یئرده، سومورگه‌‌چیلیک اؤستونلوگوندن‌ فایدالانار. ایداره سیستیمینده قولایجا ترققی‌ ادرلر. ائوزلرین، یئرلی‌لردن اؤستون گورورلر. اونلارین عورف، عادت، گلنک و گوره‌نک‌‌لریندن‌ خوشلانمازلار. دیللریندن‌ آنلاماز و اؤنلاردان چیمچه‌شرک، دیسکینرلر. بودا اولارا ائوز‌گوون و ایچ دولوسو سئوینج وئریر. اوجوز‌ ایشچیلردن‌، ایش چکرلر. سومورگه چیلره، یوکسک وئرگی موعافلیفیندان فایدالانارلار.

بو جور کارلاری قویوبان، نه‌دن، ائوز‌ اؤلکه‌سینه دونسون‌ کی؟

انصافعلی هدایت
تورنتو - کانادا
26.04.2052


No comments:

Post a Comment

چند سوال از خانم شیرین عبادی و نقد یک سند منسوب به دوره ناصرالدین شاه قاجا

  چند سوال از خانم شیرین عبادی  و  نقد یک سند منسوب به دوره ناصرالدین شاه قاجا بو گونکو دانیشیقدا بیر نئچه قونون اوستونده دایاندیم. بیر یاند...