کیتاب اوخومالییق: سومورگه‌چی و سومورگه‌لشتیریلن‌لر - 14

 کیتاب اوخومالییق: سومورگه‌چی و سومورگه‌لشتیریلن‌لر - 14

یازار : آلبرت مئمی

 13.05.2022

اگر بیر سومورگه چی یئرلشدیگی یئرده ظولمو گورورسه، اونون اونونده ایکی یول وار. یا  بودور کی سومورگه چیلیکی رد ادیر یادا سومورگه چی ایله قارشی دورور. عجبا بو ایکی یولدان باشقا یول مو یوخ دور" البتته کی وار. اونون اونونده سومورگه لشتیریلن لر وار کی اونا میننت ایله قوجاقلارین آچیبلار.

یازار بو صحیفه ده "تجرید" سوزون قوللاندی. تجریدین آنلامی "تک ساخلاماق و ایلیشکیلرین توم دونیادان کسمک" دئمک دیر. او زمامان کی بیر توتوقلونو توتساقدا تک کیشیلیک بیر حوجره ده ساخلیرلار و اونون هر جور ایلیشکیسین دونیا و آداملارلا کسیرلر، اونو تجرید ادیرلر.

تجرید اولان آدام، اونون روحسال دوروموندان آسلی اولاراق، بیر نئچه گون داوام گتیریر. آمما انینده سونوندا، بیر اینسانلا گوروشوب، دانیشماق ایستر. بو ایمکان وئریلمز ایسه، او جیوانلارا بئله تامارزی قالار. اونلاری گوروب، اونلارلا علاقه قورماق ایستر. بودا اولمازسا، گویلر گورونور ایسه، بولودلاردا قونوشار. اونلاری خیطاب ادر. اودا اولومسوز اولورسا تجرید اولدوقو یئرده، داش یا مرمزلرین اوستونده کی جیزگیلرله علاقه قوراراق، اونلارداکی جیزگیلرده جانلی و جانسیزلارین شکلین گورمه یه باشلار. بیر رسام کیمی، شکیللری چوخ ساده گورر و کندینده، رسامچیلیق روحون و چیخارین کشف ادر.

آمما سورو بو کی نه دن بیر آدامی تجرید ادرلر کی؟

تجرید ان اونملی یول دور تابیر موخالیفی، روحیال اولاراق ازسین لر. بو یونتمدن ایران گیزلی سئرویسلری، او جومله دن ایلیلاعات ایداره سی کارلانیر. تجریدده اولان بیریسی، بیر سوره دن سونرا، بیر آدام آرزو ادر کی اونو گورسون. اونلا دانیشسین. حتتا راضی اولار کی اونو جیسمی اولاراق ایشکنجه اتسین لربئله آمما قونوشان بیریسین گورسون.

تجریددن ایستیفاده ادیر کی تا اینسانلار اعتیرافا زورلاسین لار. ائوزونه قارشی بئله دیل آچسین. نه ایستیرلرسه، اونو وئرسین. بونا گورادیر کی ایراندا هر بیر سیاسی آدامی چوخ قولایجا مامئرا اونونه چیخاراراق، اونلاردان ایسته دیکلری اعیرافلاری آلابیلیرلر.

تجرید، بئیین یئخامانین، توربه کار اتمه نین، اینسانلاری دولدورمانین ان قیسسا یولو دور. تجرید حاققین دا یازدیقلاریمین هامیسی، تبریز ایطیلاعات ایداره سینده کی کندی تجروبه لریمه دایاناراق یازمیشام دیر. بلکه تکجه من بونلاری تجروبه اتمیشم و باشقالاری بونو دئنه مه میشلر. تجریدده کی بیرئیه هر هانکی کیتابی وئرسه نیز، اونون ائوچون بیر موقددس کیتاب حساب اولور. او کیتاب اونلار قونوشور. فرق اتمز کی کیتابین یازیلاری یالان دیر یا دوغرو. کیتاب اونلا و اودا کیتابلا قونوشور. اونون باخیشینا باغلی دیر کی کیتابی اوخویاراق، اونلا دوز یالان اولماسی حاقدا موباحیثیه گیرسین یوخسا اونلارین هامیسین میننت ایله قبول اتسین.

تجریدده اولان بیر آداما، یالانلارلا دولو بیر قازئت یا درگی وئرسین لر، دونیانین ان موتلو ۀدلمی اولاجاق. یالاندا اولسا، دونیادان بیر خبر آلیر. بو خبرلر آونون دیری اولدوقونو ایثبات ادیر.

تجرید اوز زامان داها چوخ آجی و چتین گئچیر کی زامان ایتیر. گئجه ایله گونوز بیر بیرینه قاتیشیرو زامان الدن چیخیر. گونلرین آدی یوخ اولور. بیردن بیره، تجریدده کینین خیال پوجو ایله اویناماغا باشلانیر. ائونجه دن اونو هده له میشلر کی سئودیکلریندن بیرین توتوقلار و حبسه سالارلارو بلکه ده اونا وئریلن یالان قازئت ده، بئله بیر خبر باسیلمیش کی اونلا ایگیلی لوان عاییله عوضولریندن توتولانلار وار.

بیردن بیره، بیر تانینماز سس کلیر. اوشاقمی؟ قیزمی؟ اوغلان می؟ ایشکنجه اولورمو؟ قولاقلارین یئره یاپیشدیریر. دیوارلارا یاپیشدیریرو بلکه او سسی داها آیدین دینله سین. کیملیگین، اوغلان قیزلیقین، یاشیان گومان اتسین. سس آغلایئر کیمی، اوره گی داغلانیر آمما کیسمه دن بیر خبر آلابیلمیر کی نه لر اولور؟ او سس نه دیر؟ کیم دیر؟ نه دن سئزیئلدیر؟

تجریددینین بئینی اونون کونترولوندان چیخیر. کندی کندینه، سئودیکلرین توپلور. او سسی اونلارا یانساتیر. اونلار بیر بیر ایشکنجه ده یوخسا تجریدده گورمه یه باشلیر. دونیانی وئرمه یه حاضیردیر. اعتیرافا حاضیر دیر. ائولومه حاضیر دیر. تسلیمه حاضیر دیر.

بو آدامین بئینین یئخاماق اصلا زور دئییل. ایسته دیکلرین اونون بئینینه وئره بیلر. ایسته دیکلرین ده اونون بئینیندن آلابیلرلر. طبیعی کی هر بیرکیمده تجریدین فارقیلی اتکیسی اولمالی. تجریددن سونرا، بئیین یئخامالارین قالارقی اولماسیدا سوز قونوسو دور.

یازار علاوه ادیر: سومورگه چی عدالتسیزلیگی تاپدیقینا گورا، بوراخین بیر آددیم داها ایرلی گئتسین. عصیانینی سونونا دک گوتورسون.

بو جومله دن بللی اولور کی هر بیر آدامین دئییشمه سی ائوچون ایکی تمللی آددیم لازیم دیر. بیریسی بئین ده ائوز وئریر. قاوراملاری آنالیز لدیب، آنلاماغا چالیشیر. ایکینجیسی ایسه فعلی اولاراق، بیرئیین داورانیشلاریندا گورونور. بیرئی، بئینینده کی دوشونجه لرین سونوجو، داورانیشین دئییشدیریر. البته بو چوخ چتین دیر کی بئینیمیزده کی لرین الیندن قورتاراق. اگر ائوزموزو ایچیمیزده دئییشمه گه راضی اتسک، تاوئرلاریمیزده دئییشر.

یازدی "سومورگه، ساده جه اوروپالیلاردان دئییل." ایرانا باخارساق، سومورگه فقط فارسلاردان دئییل بلکه هر بیرئی یا توپلوم یا ائورگوت کی فارسلیقلا، ایرانچیلیقا اینانیر و اونلارا خیدمت ادیر، باشقا بیر سوزله، هر کیم کی فارس اولمایان میللتلرین حاقلاری ایله موخالیف، اونلاری میللت بیلمیر، اونلارا "قوم" دییه رک، اونلاری حاقسیز سایئر، اونلارین دیلین، تاریخین، کیملیک لرین اینکار ادیر، اونلارا تاریخ، کیملیک تعریف ادیر. اونلاری ایرانچئلیقا و فارسچیلیقا یاری آلقیشلیر، بونلارین اینگیشافین ایرانچیلیق و فارسچیلیقدا گورور، ایرانین بو شکگیلده ایداره اولماسینین طرفداری دیر و دئییشدیرمه سی ایله قارشی دیر، اونلارین هامیسی سومورگه چی دیر.

یازار دئدی: اگر بیرئیین یون دئییشدیرمه سی ایله، گیمسه لر راحاتسیز اولورلارسا، اونو لعنتلیرلرسه، تحقیر اولورسا، اونلار سومورگه چی دیرلر. ایذین وئرین، بو توربهکار سومورگه چی، سومورگه لشنلری ائولاد ائدینسین. نئجه کی میللت ده اونو ائولاد ائدینسین. بوراخین دونک (توبه کار) اولسون.

یازار اینانیر کی سومورگه چی لردن دونوک اولانلارین ساسس او قدر آز دیر کی یوخ حساب اولابیلر. بو بحث لر بئیینسل و تئوریک بیر بحث دیر. اورنک اولاراق، فارسلاردان بیر بیرئی یا پارتی سومورگه چیلیکله قارشی چیخمامیشلار. فرانسه سومورکه چیلیگینده، ایکی فرانسه دیللی تونسده والجزایرده سومورگه چیلیگی رد ادیبلر.

عاینی حافدا سومورگه چیلیک دوشونجه سین رد اتمک بیر شئی دیر، سومورگه اهالیسین قبول ادیب و ائولادکیمی گورمک بامباشقا بیر شئی دیرلر.

بئله لیکله، او ایکی کره جیبهه و صف دئییشدیریر. بیر اینجیسی، سومورگه چجیدن قوپور. ایکینجیسی سومورگه لشتریلنلرین یانینا گئچه رک، اونلاری منیمسه دی. بو آدام "اخلاقی" باخیمدان "قهرمان" اولدور. بو قونویا دیققت اتمه لییک. اگر بیر تورک، فارس، عرب، بلوچ، قشقایی، لور، گیلک، مازنی، کورد و تورکمن فارس و ایرانچیلیق سومورگه سیندن قوپاراق، سومورگه لشتیرین لرین جیبهه سینه قوشولدو، اونلاری باغیریمیزا باشمالییق. "سن گئج آیئلمئسان" دئییه اونلاری رد اتمه مه لییک. بو قدر کی اونلار سومورگه چیلیگه قارشی دونوبلر، فارسچیلیقدان اوزاقلاشیبلار، حئورمه تیمیزی حاق ادیب لر.

اونجه دن دئدیگیمیز کیمی، بیزیم توم یاشامیمیز، سومورگه چیلیک یولوندا گئچیب، بئینیمیز سومورگه چیلیک قاوراملاری ایله دولدورولوب، اونلاردان کامیل حالدا قوپمامیز ائوزون سوره آلار. بوندان دولایی، ایرانچیلیق، فارسچیلیقدان قوپان آدامین، کامیل دئییشمه سورجی چوخ ائوزون چکر. بیز، او.نون قارشی ثفدن قوپماسی ایله، اونون یوزده یوز آزربایجانچی، میللی فعال، اولماسینا اینانمامالییق. عاینی زاماندا اونوف بیر سهولریندن ائوتورو، "مامور" یا "ایطیلاعاتی" دییه قاومامامیز گرکیر. یاخینلاشایئجی بیر یول یونتم توتمالییک. اونلاری وطنه خیدمت ائوچون قازانماغا چالیشمالییق.

بعضی ایره لیله میش میللتچیلیک جرکت لرینده، بو بیرئیلره قوجاقلارین آچیرلار. اونون بو صفه گئچمه سیندن سئوینیرلر. آمما داها چوخ سیاسی تجروبه لیلر، اونلارین دوشمن ایچینده قالمالارین ساغلارلار. اونلاردان ایسترلر تا مثلن، تورکلوک و تورکلر ایله داها چوخ دوشمنلیک اتسین. تورکون دوشمه نینی صفینین درینلرینه گیرمه گه چالیشسین تا دوشمه نین تورکه قارشی اولان سیاسسال، روحسال، اکونومیسل، تعلیم، کیمی پروقراملارین اله گئچیریب، بیزیم جیبهه یه وئرسین.

تجروبه لی سیاسی لر بو بیلکیلرله، دوشمنه قارشی هانکی ایشلری گوره بیلرلر، اونلاردان نئجه میللتین کارینا فایدالانارلار، دوشمه نین برنامه لرینه نئجه محو ادرلر کیمی یوللارا گیررلر. بو بیرئی لر داها چوخ اونملی دیر. چون بو میللتین میللی کارلاریندان داها چوخ ساوونور. همده دوشونجه ساحه سینده یوخ، بلکی عمل و امنین و کارلاری ساخلاماق ساحه لرینده.

سهور ادن آداملاریمیزی "خائینلیگه" موتهم اتمه مه لیدیر. "خائین" و "خیانت" سوزو چوخ آغیر بیر اتیهام دیر. بو ایتیهام بئله چوخ صادیق آداملاری قاچیرار و میللتی قدیر بیلمه ین بیر خالق گورسته ریر. او حالدا کی بو ایتیهامی ووران، بیر کیشی دیر و بوتون خالق دئییم امما اونون آغیرلیقیندان، "بونون میللت منی خیانته" اتیهاملاری آلقیسین اویان دیریر.

بو، او دئمک دئییل کی خایین و دوولت مامورلاری بیزیم ایچیمیزده یوخ دور. اولمالاری دوغال دیر. خوصوصیله بو زامانداکی یاشام چوخ زور و ایش بولماق اوندان دا زور دور، مامور اولماق و دوولته چالیشماق، بیر یاشام یول یونتمی اوموش کیمی گورونور. طبیعی کی دوولت بیزیم ایچیمیزه آداملار یئرلشدیره جک. بو آداملار، بیزیم میللی فعاللاریمیزدان داها رادیکال گوسترجک لر کندیلرینی. داها رادیکال شوعارلار وئره جکلر. حتتا کوچه لرده، خیاوانلاردا داها رادیکال و رئزیمه قارشی ایلملر آپارابیلرلر. نییه؟ بیز اونلارا اینانالیم دئیه. اونلارا گووه نه لیم دئیه. اونلاری ایچیمیزه آلالیم دئیه. سئرلاریمیزی اونلارلا پایلاشالیم دئیه.

بونون ائوچون، ان یاخین دوستوموزا، ان گوونه بیلیرن آداما، یوزده یوز گوونمه مه لییک. بیلکیلریمیزی، تکجه او بیریلر ایله پایلاشمالییق کی ایذینیمیز وار. هر بیر بیرئیین میللی فعال اولماسی، اونون توم بیلگیلری بیلمه سینه احتیاج یوخ دور. اگر بیر بیرئی، توم بیلگیلری الده اتمک ایستیرسه، مامور اولما احتیمالی چوخ دور. اگر بیر بیرئی سئرری سئر اولاراق ساخلایابیلمیرسه و بیلگی لری هر فعاللا، هر میللتچیه، هر آزربایجانچیه، هر سیاسیه، هر محبوسلا، عاییله عوضولری ایله یا دوستلاری ایله پایلاشیرسا، بوبیرئیین بیرئیین ضرری ایطیلاعات مامورلاریندان داها چوخ دور.

هر حالدا، هر بیر سهو ادن آداما موهور وورمامالی و اونلاری صفیمیزدن آتمامالی دیر. آما اگر بیر آأامین جاسوس اولماسیندان شوبه لره نیرسک، عاغیللی و سیاسی تجروبه سی اولان بیریسی، اونون آدین علنی اتمز. جاسوسلوقوندان امین اولماق آماجلا یا جاسوسلوق طننین اونون اوستوندن یوماق ائوچون، اونون حاقیندا بیلگیلرین هامیسین، همده حفصله ایله بیر بیر توپلار. سونرا بو بیلگی لری اوسته کی و او بیلگیله ره صاحیب اولما گووندیگینه وئریر. بلکه او جاسوس تانیدیقیمیز، بیزیم آدامیمیزدیر. بلکی ده دوشمه نین آدامی دیر. بونو بیلمک ده اوسته کی لرین ایشی دیر. سونرا، اوندان نئچه فایدالانماق اولور دییه، دوشونمه لی دیر. دوشمندن نه لر آلماق اولور؟ هانکی تاولایئجی بیلگی لریه اونلا دوشمنه وئرسک، بیزیم کاریمیز تامین اولور؟

اورنه یین: سئچگیلرده، بیر چوخ بیرئی لریمیز، اوی وئرمه میزی ساوونورلار. بیر چوخوموزدا سئچیملرده اولمامامیزی اونه ریریک. کیم خایین؟ کیم خادیم؟ بیر بیریمیزی خیانته موتهم اتمه مه لییک. هره نین بیر دوشونجه سی وار و اونو ساوونور. 

بیزیم ایچیمیزده، دوولت مامورلاری یا دولایی یوللاردان دوولته ایشلیین لرین سایی چوخ دور آمما بیز اونلاری تانیمیروخ. تانیمادیقیمیز بیرئی لردن اوتورو هامی "سئچگییه اوی وئرین" دیین لری جاسوس و خایین آدلاندیمامیزدوز دئییل. بونلان بئله و آد چکمه دن دئمک اولار کی چون سئچگیده ایشتیراک اتمه میزین توم منفعتلری آدیلارا و رئژیمه گئدیر، اونلارین ایچینده جاسوس و مامورلار موستقیم یا دولایئسی ایله اولابیلیر. بونلار تورک میللتینین میللی قازانجلارینا، همده ائوزون سورجده خیانت ادیرلر.

سومورگه چیلیکدن دونن بیرئیین توم سیاسال، اکنومیک و یونتسل اولان باغلاری قئریلمالی دیر. بو اونلاری سوسدوماق ائوچون تکجه یول بودور. اگر اونون گلیرینین دورتده بیری کسیلیرسه، اونون تو باغلاری قوپمامیش. ایداره سیستیمیندن قوپمالی دیر.

یازار یازدی "بیر اینسانین دئوریمی بکلرکن، هم دئوریمجی اولا، همده سوموروجو اولابیله جه یی کسینلیکله قبول اولان بیر شئی دیر." من، یازارین بو سوزون آنلایا بیلمه دیم. آنلاماقدا زورا دوشدوم.

دئوریم تورکجه دیر. فارسجاسی اولمایان بیر قاورام گورونور. عربجه ده اینقیلاب دئمک دیر.  کوچه بازار سوزو ایله دئمک ایسته سک، دئوریم؛ "تپ چئوریر" دیر. آمما اصیل سورو بو دور؛ نئجه، اینقیلابی یا ئوریمی بکلرکن هم سومورجوچو همده اینقیلابچی اولماق اولاربیلر؟ 

منجه، اولاناقسیر بیر ایکیلیک دیر. چوخ عجیبه بیر ایچ چلیشگیسی یالشاماق دیر. زور بیر دوروم دور. اولابیلر کی یثازیان ایسته دیگی بو اولسون کی بیر فارسا قوللوق ائدن، ایندیلیک اونا ایشله مه یه مجبور دور آمما کندی ایچینده و دوشونجه لرینده او گونو گوزلور کی دئوریم اولسون و اینقیلابا قووشولاراق، فارسلارین غئرقچی و اینسان ضیدلی تاوئرلاری اورتادان قالدیریلسین. نئجه کی شاه زامانی، اینسانلارین بیر چوخو شاهچی ایدیلر آمما دئوریم باشلانارکن، شاهچیلیقدان قوپاراق، دئوریمجی اولدولار.

دئوریم حاقدا بیر اونملی فیکیر وار. دئوریم ان باشدا بیرئی لرین بئینینده و ایچیندهف روحوندا باشلامالی. یایقین اولان سیاسال، روحسال، اکونومی، تعلیم و ... سیتیملریندن قوپمالی و اونلاردان اوزاقلاشمایا مئیللی اولماق دئمک دیر. بو بئیین دئوریمی بیر گونلوک بیر یول دئییل. بلکه ایللر سورر تا بیریلر، بئیین لرین یاخایان دوشونجه نین کوتو طرفلرین کورسون لر، یاشاسین لار، اونلاری باشقا آلتیرناتیو دوشونجه لر، سیاست لرله قارشیلاشدیرسینلار. باشا بیر یول یونتمی یا باشقا بیر حوکوکتی یا سیستیمی سئچسین لر. اونون ائوچون چالیشسینلار. بوتور بئیینسال دئوریم اگر توم تپلومدا باش وئریرسه، یولون سونو،دا توپلومسال دئوریمده ائوز وئرر. توپلومسال دئوریم، رئژیمی، حاکیمییتی و سیستیمی دئییشدیرمک داها قولای و بیر نئچه گونون ایچینده اولاسیز بیر شئی دیر. آمما توپلومسال دئوریمدن سونرا، گئچمیش رئژیمین دوشونجه لرین، سیستیم لرین، یول یونتملرین، داشیماق، ایچ دئوریمین اولماماسین یا زور اولدوقونون گورونجه لری دیرلر.

مثلن، پهلوی چاغیندا، هامی توپلوملار بیر چوخ آغیر تعلیم و تربیه سیستیمی ایله بئیین لری یویولور دور. فارس شیعه چیلیگی ده کوکه لیر دیر و هر یئردن میللتلرین ائوزه رینه یاغیر دی. میللتلر، چوخ باسقی و زور دوروملاری یاشئردی. توپلوم هر بیر ساحه ده، نئچه بولومه بولونموشدو. هی کیم بیر جوره راحاتسیز و ریضایتسیز ایدی. باغیرماق و چکدیگی زورلوقلارین اینتیقامین آلماق ایستیردی. توپلومسال دئوریم باشلار باشلاماز، اولار اولماز، کاسیبلار، دوولتلیلرین مالی تالان اتمه گه باشلادیلارو ایش یئرلرین قارت اتدیلر. بانکلارین یاندیراراق، اونلاردا اولان پوللاری و ملزمه لری آپاردیلار. فابریکالارین ملزمه لرین سوکووبن، داشیدیلار. باشقا بیر طرفدن، لات لوتلر، کوچه باجادا، پولیسلرین آرخاسینا دوشه رک، توتولدوقلارینین اینتیقامین چوخ آغیر آلماغا باشلادیلار. بیر چوخ پولیسی توتوب، لینچ اده رک، تیکه پارچا اتدیلر. بعضی شهرلردهف توم پولیس لری سویقیریم ادره رک، شهرین تمل جادده سینه توپلایاراق، آرابا سوروجولرین اونلارین نش لرینین اوستوندن گئچمه یه و اونلازی ازیب، خمیر اتمه یه زورلادیلار. داها سونرا، شاه زامانینین تعلیم و تربیه، باشقی و ...سی، عاینی توپلومون یولون گئده رک، سوقوسوز، سووالسیز، دلیلسیز، سندسیز و همده چوخ قیسسا موحاکیمه لرده، ایشکنجه لره، حبس لره، اعداملارا یول آچدی. هر بیرئی، او بیریسیندن اوج آلماقا، اونا ضرر وئرمه گه، مالین الیندن آلماغا، حتتی اولومونه چالیشیر دی. آمما بو دوروم حالا و قئرخ ایل سونرا بئله بیتمه میش و حالا داوام ادیر. البته کی قئرخ ایللیک سورجین ائوزو ده یئنی بیر اوج و اینتیقام آلما آرزولارین قاباریق اولاراق اوسته گتیریب. منجه بو سفر دئوریم اولورسا کی اولاجاق، اوجلر و اینتیقاملار داها آجی و داها گئنیش اولاجاق دیر. ایرانداکی توپلوملارین هامیسی و میللت لر، ایچ ایچدن بیر چوخ بولومله ره بولونموش حالدا و طوغیانا حاضیر بکلیرلر. دئوریم بکلیرلر تا بو چکدیکلری آجیلیقلارین اوجون آلسین لار. قتل و قارتین گئنیش اولماسی گورونور. هر کس، باشقالاریندانه اینتیقام دوشونجه سینده دیر. بونا، "آغازاده لر" قاورامی و وارلیقی، باهالیقلار، ایشسیزلیک لر، یوخسوللوقلار و ...یئر حاضیرلیرلار. اومارام کی بو آجیلیقدا گئچمه سین.

یازار بورادا "قورتولوش" سوزوندن ایستیفاده ادیر. قورتولوشون آنلامی، فارسجا گلن "آزادی" یا آزادلیقدان فرقیلی دیر. قورتولوش بیر فیزیکی، زیندان، رئژیم، ظولوم کیمی دوروملاردان قورتارماق دیر.

ائوزگورلوک، فارسجادا "آزادی" ایسه، قانونلار چرچیوه سینده، قورخوسوز حالدا، توم اینسانین طبیعی، اینسانلیق و توپلومسال، میللی و حوقوقسال حاقلاریندان فایدالانماق گوجونون صاحیبی اولماسی دئمک دیر.

قانون یا یاسا، میللتین نوماینده لری، دوولتی چرچیوه لندیرمک و دوولتین گوجونون قارشیسندا، توپلومون و بیرئیلرین گوجون و حاققین داها چوخ قوروماق آماجی ایله قبوللانمایش قانونلاردان عیبارت دیر. قانونلار، دوولتین و دولت مامورلارینین گوجون و گوج قوللانما تمنیلرین سینیرلاندیرمالی دیر، میللتین یوخ.

عجبا ایراندا سوموگه لشتیریلمیش تورکلرین طبیعی یا دوغال، اینسانلیق حاقلاری، توپلومسال حاقلار، میللی یا ائلسل حاقلاردان فایدالانماق حاقی وارمی؟

منجه تورکلرین بو حاقلاردان هئش بیرینه صاحیب دئییل.

طبیعی یا دوغال حاق، هر بیر وارلیقین یاشام حاققیندان و دوغادا اونون قوللانماسی ائوچون بوتون وارلئقلاردان فایدالانماق حاققی دیر. تورکلرین بو حاقی چوخ قئسیتلی دیر. بونلا بئله کی تورکلر یاشادیقلاری دوغانین صاحیبی دیرلر آمما دوغانین بیر پارچاسی اولماقلارئنا راغمن، دوغا وئریدیگی حاقلار فارسچیلیق و ایرانچیلیقلا قئسیتلاشیب دیر. داغلاری، دره لری، سولاری، آغاجلاری، حئیوانلاری  کیمی وارلیقلاریندان فایدالانماق حاقلاری یوخ و اونلارین توپراقلاری و حتی کندیلری، فارس مولکو اولموش و فارسین ایراده سینه باغلانمیش.

ایراندا یاشاماغا، ایران قانون و حاکیمییتینه محکوم اولان تورکلر، جانلیلاردان اولان اینسان توروندن دیر. اینسان اولدوقلاری ائچون ده بیر سورو دارتیشیلماز حاقلارا صاحیب اولمالی دیرلار. وطن صاحیبی، کیملیکلرینین صاحیبی، نه لری کندی کیملیکلرائوچون سئچمه و تعریف اتمک صاحیبی، وطنلرینین یونتیم حاقینین صاحیبی، وطنلریندن ایراده اتدیکلری کیمی قوللانماق صاحیبی، کندی دیللرینین مالیکی، کندی دیللرینده یازیب، اوخوما صاحیبی، اویرتیم صاحیبی، کندی کولتور، اویقارلیق، موسیقی، اینجه صنعتلر، گئییملر، بویالار، یییه جکلر، ایچه جکر، گلنکرلر، گورجکلر، عورفلر و قانون کیمی اینسانلیقلا باغلی اولان حاقلارین صاحیبی اولمالی دیرلار آمما و لاکین بونلارا و بونلارا تای حاقلارا صاحیب دئییللر.

توپلومسال حاقلار، اینسانین توپلوم شکلینده یاشادیقیندان قایناقلانیر کی هر توپلوم او حاقلاری کندینه گورا تعریف ادیب، یاشایابیلر. بو حاقلار، اینسانلیق و دوغال حاقلارلا بیر بیرینین اوستونه دوشه بیلیرلر. مثلا توپلوم حاققی، تورک توپلومو حاققی، تورکلوک حاققی، کندی توپلومونا عایید دیل، تورلو قوروملار، اویرتیم، عنعنه لر، قانونلار، باغیمسیز توپلوم حاققی، کندی توپلوم تونتیم حاققی، باغیمسیز آل وئر حاققی، آد سئچمه حاققی، آد دئییشدیرمک حاققی، ایش حاققی، امنیت حاققی، گوون حاققی، تحقیر اولماماق حاققی کیمی حاقلاردان، ایران و فارس حاکیمییتی آلتیندا یاشاماغا محکوم اولان تورکلر محروم دورلار.

میللی یا ائلسل حاقلار، توپلومون ایراده اتدیگی و مئیلی چکدیگی سیستیملرین قورولماسی ایله یارانار و توم توپلوما یا توم بیربیرینه باغلانمیش توپلوملارا حاکیم اولار. بو حاقلارین باشیندا دوولت قورماق، حاکیمییت یاراتماق، بایراق صاحیبی اولماق، توپلومداکی یایقین آغیر یا دیللردن آز چوخ فرقیلی بیر دیلین تعلیم سیستیمینه آلینماسی و تعلیمی، حاکیمیته باغلی توم قوروملارین اونا باغلی اولان توپلوملاردا یارانماسی، قانونلارین توم توپلوملاردا گوجه گئچمه سی، موجازاتلارین قانونا باغلی دییرلندیریلمه سی، مودافیعه قووه لرینین وار اولوشو، سئنئرلاریینین قورونما آلتیندا اولماسی، توم سیاسال، توپلومسال، اکونومیسل، حوقوقسال، کولتورسل، اویقارلیقلا اییلگیلی ترمین لرین میللی قوروملار واسیطه سی ایله تعریف اولماسی کیمی حاقلار میللی حاق حساب اولور.

حقوقسال حاقلار لیسته سینده، او حاقلاردان سوز گئدیر کی اولوسون کندی حوقوق قوروملاری یا اولوسلار آراسی حوقوق قوروملاری او قانونلاری، انسان کیمی و مودئرن بیر اینسان توپلوموندا یاشاماق ائوچون قبول ادیرلر. اینسان حاقلاری ائوچون اولوسلاری آراسی بیر چوخ اورگوتلر قورولموش و گئچن سکسن ایله یاخیندا بیر سورو قانونلارا ایمضاء اتمیشلار.

انصافعلی هدایت

تورنتو - کانادا

16.05.2022