کیتاب اوخومالییق: سومورگه‌چی و سومورگه لشتیریلن‌لر - 19

 کیتاب اوخومالییق: سومورگه‌چی و سومورگه لشتیریلن‌لر - 19 

یازار: آلبرت مئمی

18.05.2022

میللییتچیلیک و سول

اروپا سولو میلییتچیلیک حاقدا اینکار ایدلمز بیر توتوملاری وار. سولچو حاقدا بونو قئید اتمه لییم کی سولچولوقها دا دئموکراسییه تای، هر بیر ائولکه نین سولدان ائوزونه عایید بیر سوسالیمی وار. هر ائولکه و میللتین تعریفی سوسیالیسمدن و سولچولوقدان، باشقا سولچو میللتلردن فارقیلی دیر. روس سوسیالیزمی، چین سوسیالیزمی، کوبا سوسیالیزمی، و اوروپا ائولکه لرینده کی سوسیالیزم، لاتین آمریکادا کی سوسیالیزم، آسیا و آفریقادا کی اونلارجا سوسیالیزیم بیر بیریندن فرقیلی یدرلر.

بو آرادا، ایراندا کی میللتلرین سوسیالیزمی، ان باشدا روسچو، ایکینجی درجه ده ایسه ایرانچی دیر. البتته، آزربایجان و تورک سولچولارینین ترسینه، کورد سولچولار، کوردچو سولچودورلار. حتی من بیر نئچه تورک و آزربایجانلی سولچو گوردوم کی ایرانچی و کوردچو سولچودورلار. نه دن ایسه، آزربایجان و تورک سواچولار، ائوز میللتلرینه عایید بیر سولچولوق یارادامامیشلار. بلکه تقلیدچی اولاراق، ایرانچی و پانفارس سولچولارین آرخاسیجان یوروموشلر.

من بو قونودادا، ایرانچی سولچولارین، سولچولوقون باشیندا اولمالاری و سولچولوقو، ایران و پان ایرانیسم ایله باغلامالارینا ایلیشگیلی بیلیرم. چون ایراندا، هر بیر کس، هر ساحه ده اولور اولسون، ایرانچیلیق، پانفارسلیق سوره جیندن پئچمه لی و یئیین لری بو یولدا و بو یول ائوچون یئخانمالی اولدوقلاریندان دولایی، سولچو اولمادان ائونچه، اونلارین یئیین لری پانفارسیسم و پان ایرانیسم ایله یئخانیر. اوز امان کی سولچو اولماق یاشینا گلیب پاتیرلار، اونادک بیر کامیل پانفارس و پان ایرانیست اولموشلار. سولچولوق ایسه، پانفارسیسم و پان ایرانیسمین ائوزرینه مینیر.

کوردلرده، ایکینجی دونیا ساواشینین سونوندا و سیدجعفر پیشه وری میللی حوکومه تینده، عسگرلیک تعلیمی ائوچون قوزئی آزربایجانا گئتمیش لر. اونلار توپراقلارینا دونر دونمز، پیشه وری حوکومتینه سون نوکتا قویولدو. تورکلرین ترسینه، کوردلر هم سولچو قالدیلار همده سیلاحلی ساواشی و کورد میللی دوشونجه نی ایرلی داشیدیلار. دئورد مملکتین اورتاسیندا اولماق، اونلارا بویوک بیر اوستونلوک وئردی. اونلار، سیاسال، دوشونجه سل، سیلاحسال، ائولوسسال کیملیکلرین سوردوردولر. بوندان دولایی، کوردلرده سولچولوق، کورد میللیتچیلیگی ده ایچینه آلدی. بوندان دولایی دیر کی کورد سیاسال ائورگوتلر، سولچو دورلار.

یازار دئدی: سوسیالیسم "اینترناسیونال" (اولوسلار آراسی) بیر داورانیشا چئوریلدی. اینترناسیونال ایجلاسلاری او قدر اوزون سوره داوام تاپدی کی اونون "دوکترینینه"، گلنگینه، عورفونه و ایلکه لرینه (پایالارینا) چئوریلدی.

یازار بورادا ائوزونون اولدوقو تونس ائولکه سینه ایشاره ائدیر: منیم قوشاغیمین سولچولاری آراسیندا "میللیتچی" (آزربایچانچی و تورکچولوگه تای) سوزو، سولچولار ایله دوشمانلیق اولماسادا، ایندیده کی واتر، کوشکو ایله قارشیلانیر. نئجه کی ایراندا کی میللتلرین سولچولاری، ائوز میللتلرینین میللتچیلری ایله دوشمانلیق ادیرلر. بو گورونور کی تونسده ده بویله ایمیش. یازارین فیکرینجه، سولچولاردا سومورگه چی دیر. آمما بئیین لری چوخ دریندن یئخانمیش دیر و ائوز میللتلرینین قازانجلارین ائونمسه میرلر.

منه بئله گلیر کی، سولچولار، ائوزلریندن داها تجروبه لی و ساوادلی بیر سولچو ایله تانیش اولار اولماز و تعلیم آلار آلماز، اوسته کی اویرتمنی یا لیدرلرین ائولگو توتور و اونلاردا هر بیر شئی ده تقلید ادیرلر. اونلارا بنزمک ایستیرلر. داها درین سولچو اولماق ائوچون، لیدرلرینین و ایدئولوژینین اونمسه دیکلرین، منیمسیرلر و اونون زنجیرین بویونلارینا سالاندان سونرا، او زینجیری آچا بیلمیرلر. ائوزللیکله، کی بونلار ائورکلری ایستییه رک سولچو اولماق و لیدرلرینف ائورتمن لرین دوشونجه لرین منیمسه مک ایستیرلر. یانی هر کیم ائوزو ائوزون، ایچدن ایسته یرک بئیین یئخاماسینا قوربانم ادیر. نیه کی اونلارین عاییله لری موسلمان و شیعه ایمیش لر. شیعه لیکدن مورتد اولوبان، یئنی بیر دین و ایدئولوزی سئچیرلر و دین ایچینده، دین بسلیرلر. اونو داها، تعصوب ایله ساوونورلار.

بیزده بیر مثل وار دییر "آتی آتین یانئنا باغلاسان، همرنگ ده اولمازسا، هم خوی اولار." بونا دایاناراق، گورونور کی بیر سولچو تورک، فسولچو فارسلار دوشورسه، فارسلاشیر. تورک بیر سولچو، کورد بیر سولچو ایله یولداشلیق، فیکیرداشلیق، دوشونجه داشلیق ائدرسه، کورتلشیر. دوستلوق قوروپلارینین بئیین یئخانما سئراسیندا داها درین اتگیسی وار. بو میثال دا اونون بیر ائورنگی دیر.

یازار دئدی: "صوفولار بئله اینترناسیونال (جهان وطنی) دوشونجه نی ایناندیریجی بولمادیلار." صوفولار، دینده داها آزاد دوشونور و اینسانلیقا داها چوخ اونم وئریرلر. بونون ترسینه، بو گون یئر کوره سینده ایکی یوردن فاضلا ائولکه و دوولت وار. چوخودا سیلاحلی دیرلار و ائوکه لرینین سرحدلرین سیلاحلی گوجلر ایله قورورلار. اورادان قاچاق چیخان آداملاری یا اورایا قاچاق گیرن آداملاری ائولدورور یا حبسه آلیرلار. سوئک یا سئومییک، بو یئر ائوزونون بیر آجی گرچه گی دیر. منه بئله گلیر کی گئت گئده ده ائولکه لرین سایی داها چوخالاجاق دیر.

نییه کی یئنی تکنولوژیلرین گولگه سینده، او میللتلری کی اونلارین دیللری، دین لری، تاریخ لری، گلنکلری، عورفلری، عنعنه لری گورونموردو و ائولوم ایله قارشی قارشیه دورموشدورلار، دایانیشماق ائوچون بیر فورصت قازانیبلار. بو فورصتدن فایدالاناراق، ائوز بیلینجلرین، کیملیک لرین، ایستک لرین، داها چوخ و درین تانیه جکلر. توپلاناجاق  و دوولت قوراراق، کندلرین قوروماغا چالیشالجاقلار. طبیعی کی بودا، وار دوولتلرین ایسته دیگی بیر جریان دئییل. آمما گئچمیش قارانلیق ایللر تای، داها قان توکن اولابیلمزلر و سویقیریم یولا سالامازلار. بوندان دولایی، کیچیک توپلوملار دوولتچیلیک دوشونجه سی اورتایا چیخاجاق. بو گلیشمه نین سونوندا، دونیا دوزنی دئییشمه لی و یئنی دونیا ائورگوتلری، سیاسال، عسگری، ایکونومیک، یئنی حوقوق، یئنی پارا سیستیمی، یئنی بوولوکلار اورتایا چیخاجاق. گئت گئده، دئموکراسی داها دوغرو شکیلله نه جک.

آلماندا نازیسم ایش اوسته گلندن سونرا، بعضی ائولکه لر، نازیسمین قورخوسوندان، سولچولوقا مئیدان وئردیلر. روسون عسگری گوجو، اروپادا کی ایشچی پارتیلر(ایشچی فیرقه لر سولچو اولورلار)، غورور قایناقی اولاراق، ایش بیرلیگه گئت دیلر.

فرانسه نین ایشچی پارتی سی، اوزونون منفعتینه فایدالاندی. آدینی "اولوسال پارتی" (میللی پارتییه) چئویردی. فرانسه نین ائوچ رنگلی بایراقین و میللی مارشین ائزونون ایچینه قاتدی. ایکینجی دونیا ساواشلاریندان سونرا، گنج آمریکانین اسگی اولوسلاردا یاتیریم یاپماقی ایله قارشی دوردولار.

بورادا، "گنج آمریکا"دان سئوز گئتدی. چون آمریکا دئولتی، آسیا،  اروپا و حتتی آفریقا قئطا دوولتلری ایله قارشیلاناندا، چوخ گنج جساب اولور. نییه کی دورد یوز ایللیک یاشی وار.

بونا باخاندا، بیلمه لییک کی "ایران" آدلی بیر سیاسی وارلیق، توم پروپاگاندالارین ترسینه کی ایرانی اسکی بیر سیاسی وارلیق گوسته ریرلر، یئنی بیر وارلیق دیر. مين ائوچ یور اون ائوچونجو (1313) ایله دک، "ایران"آدیندا بیر سیاسی وارلیق یوخوموش. بو ایل، پانفارسلار ایران آدین کودیتاچی ریضا پهلوی یه اونه ریرلر. اونون امر یاله، خاریجی ائولکه لردن ایسته نیلیر تا قاجار ممالیکی محروسه سینین آدین، "ایران"ا پئویرسینلر. بو آد چئویرمه همن آندان اولمور. بلکه اولوسلار آراسی دارتیشمالار بیر ایل سورور و مین ائوچ یور اون دوردن ایران آدی رسمی اولاراق، اولوسلار آراسی آرئنادا ایشه آلینیر. بو حاقدا، اینگیلیس دیلیند یئنی بیر آراشدیرما یایئملانیب کی چوخ ماراقلی قنولارین مرکزی اولوب. بو یازییه دایاناراق، "ایران" سوزجویو، اینگیلیس دوولتینده درین و اوزون موباحیثه لره سبب اولور. حتتا ایران سئوزون آشاغالایئجی بیر سوز بولورلار.

بونادا دئیمه لییم کی هر بیر سیاسال دوولتین دورومو دئییشرکن، اونون وطنداشلارینیندا دورومو دئییشر. مثلن؛ قاجار دورونده، اینسانلارین وطنداشلیقی "قاجار ممالیکی محروسی وطنداشی" آدلانیردی. 

بو زامان، آزربایجان تورکلری؛ شئیخ موحممد خیابانی الی ایله سربستلیکلرین الده اده رک، کندی اولوسال دوولت-میللتلرین یاراداراق، قاجار ممالیکی محروسه سیندن آیریلدیلار و "آزادیستان" سیاسی کیملیگی الده اتدیلر.

آلتی آیدان سونرا، همن آزربایجانلیلارین سیاسی دورومو دئیشدی و قاجار ممالیکی محروسه سی آزادیستانی ایشغال ادرک، گئنه قاجار ممالیکی محروسه سی سیاسال کیملیگی اونلارین اوستونه قویولدو.

او زامان کی ممالیکی محروسه، ایرانا چئوریلدی، اسکی سیاسی وارلیق، قالدیریلدی و یئنی بیر سیاسی وارلیق اورتایا چیخدی. وطنداشلارین سیاسی دورومون، قاجار ممالیکی محروسه سیندن، ایران وطنداشلیقینا چئوریلدی. 

هابئله، او زامان کی ایکینجی دونیا ساواشلاریندا روسلار قوزئیدن و اینگیلیسلر گئنویدن ایرانی ایشغال اتدیلر، "ایران" آدلی سیاسی وارلیق، بیر نئچه ساحات ایچینده، یوخ اولدو و ایکی دوولت آراسیندا بولوندو. ریضا کودتاچی، ایشغال اولونموش ائولکه دن سورگونه گوندریلدی. 

رسمی سیاسال تاریخه گورا، ائوچ گون اوندان سونرادا، ایران آدلی بیر سیاسی وارلیق یوخ ایدی. بلکه گونئی بولوم، اینگیلیس و قوزئی بولوم ده روس سیاسی وارلیقی آلتیندایدیلار و رسمی اولاراق، او ایکی دوولتین کیملیگین داشئرلاردی.

ائوچ گوندن سونرا، اینگیلیس و روس، محمدریضا پهلوی نی شاه اولاراق رسمییته تانیدیلار و قبول اتدیلر کی ایران آددا بیر سیاسی وارلیق رسمی اولاراق اورتایا چیخسین و داوام اتسین. آمما بو سیاسی وارلیق، ساده چه کاعاز ائوزرینده، رادیو و قازئتلرین خبرلری بویوندا و سیاسال بیر دورومدا وار سایئلیردی. 

چون ایران آدلی مملکتین قانونلاری، پولیسی، اوردوسو و ... سیاسال اولاراق یوخ ایدی و دئشاریدا ایران دوولتی دییه ده، بیر سیاسی وارلیق یوخ دور. نییه کی تهران دا بئله ایشغال آلتیندا دیر. روس و اینگیلیس ایرانین شاهینا ایذین وئرمیشلر بیر بینادا و ایشغالچی دوولتلرین گوزو آلتیندا ایلشسین و اونلارین ایراده سین اونایلاسین.

همن چاغدا، گونئی آزربایجان کندینی ایراندان قئراراق، یئنی سیاسی کیملیک قازاندی و تورکلر، ایرانلی یوخ، بلکه آزربایجان میللی حکومه تین وطنداشی اولاراق، بو کیملیگی داشئدیلار. نئجه کی بیر ایل سونرا، فارسلارین آزربایجانی ایشغال ادیب، سویقیریملاریندان سونرا، آزربایجان میللی حوکومت کیملیگی اورتادان قالخاراق، ایران کیملیگی گئری دوندو.

بو میثالا دیققت ادرسک، گوروروز کی توپراق وار آمما "ژئوپولوتیک" یا سیاسال وارلیق هر آن دئییشه بیلر.

یازار دئدی: ساواشین سونوندا، اروپادا میلیتچیلیگه قارشی راحاتسیز اولدو. ایشچی پارتیلرین ایدئولوژیسینده بوله بیر دالغالانما ائوز وئردی.

ایشچی جیزبلر، سولچو ایدئولوژی اساسیندا قورولور تا ایشچی بیرئیلرین ضعییف و پولسوز گوجونلرین بیرلشدیره رک، پوللولارین قارشیسیندا دایاندیرسین و اونلاردان بیر پارا قازانجلار لده ائتسین لر.

بو بیر آجی آمما گرذچک دیر کی پول ائوز ائوزلوگونده، بویوک بیر پوج دور. هر کیم پول صاحیبی دیر، عاینی حالدا گوج صاحیبی ده او دور. پولون اولورسا، یوزلر، بلکه ده مین لر ایشچینی ایشه آلارسان. ایشه بیر سئرا کوشوللار قویاراق، ایشسیزلری او کوشوللارا بویون اگمه یه زورلارسان. ایشچیلر، او ایش کوشوللاری ایله قارشی اولارسالار بئله، پارا قازانماق ائوچونده اولسا، ائوزلرینین بئینین یئخایاجاقلار و پول صاحیبی نین ایسته دیگی کوشوللار تملینده، حتتا اونون ایسته گینه و چئخاری یولوندا ائولومه بئله گئده جکلر. بونون ترسه سی گرچک دونیادا اولماز. عاینی حالدا، پارا، کندی کندینه، اونلار بلکه ده یوزلر ایشچیدن داها چوخ ایشلر و پارا قازانار.

بونون ائوچون دور کی پول، پولو پکر و ثروه تی قات قات چوخالدار آمما ایشچی بیریسی هر نه قدر چالیشیرسا چالیشسین، قاچئرسا قاچسین، بللی بیر درجه دن فاضلا پول قازاناماز. آمما هر نه قدر پول چوخ اولورسا، داها چوخ قازانار.

انصافعلی هدایت

تورنتو - کانادا

31.05.2022